اگر در طول هفته گذشته شنونده برنامه‌های رادیو فردا بودید شاید باخبر شده باشید اما اگر سه‌شنبه هفته گذشته رادیو را روشن نکردید و سری هم به وب‌سایت رادیو نزدید شاید بی‌خبر باشید که ویژه برنامه روز جهانی منع ختنه زنان در جهان توانست دوشنبه گذشته میکروفون طلای بهترین مستند را در سری برنامه‌های هفتگی فستیوال رادیویی نیویورک از آن خود کند.
آنطور که هیئت داوران اعلام کردند این برنامه به دلیل نگاه منحصر به فرد به مسائل زنان و به خصوص انتشار گفت‌وگو با مادر و دختری که هر دو ختنه شده بودند، انتخاب شد.
در طول هفته گذشته من رویا کریمی مجد با سیلی از واکنش‌های مختلف شما شنوندگان رادیو فردا و برنامه صدایی دیگر روبه‌رو شدم. از پیام‌های محبت‌آمیز بسیاری از شما سپاسگزارم. اما واقعیت اینجاست که تعداد پیام‌های کسانی که هنوز باور ندارند که ختنه زنان در ایران همچنان در حال قربانی گرفتن است، هم کم نبوده.
مخاطبی با نام آفاق نوشته ختنه کردن از قدیم در بسیاری از شهرها و روستاهای ایران رایج بوده و مختص منطقه مخصوصی نیست. کاربر دیگری به نام دلسا در صفحه فیسبوک رادیو فردا این طور پیام گذاشته که «هرچیزی از بدی ایران باشد در آمریکا قشنگ است و به آن جایزه می‌دهند. البته در ایران هم دقیقا‌ً همینطور است.»
دلسا نوشته: «ختنه زنان در ایران خیلی خیلی کم و انگشت‌شمار است. این عمل در کردستان‌های ترکیه، عراق و سوریه و هندوستان و قبایل آفریقایی خیلی رایج است. اما چرا به آنها نشان طلا داده نشد؟»
شنونده دیگری هم این پیام تلفنی را ضبط کرده: «این موفقیت را به خانم رویا کریمی مجد و کارکنان رادیو فردا تبریک می‌گویم. متشکرم. حسین. مشهد.»
پیش از این هم گفتم که همه مخاطبان رادیو فردا از انتشار این برنامه دل خوشی نداشتند. مخاطبی به نام سایه نوشته: «چرا آبروی کشور را می‌برید؟ راست می‌گویید راه حل پیدا کنید تا انجام شود وگرنه جار زدن در دنیا فقط نشان می‌دهد که ما ایرانیان چقدر بدبختیم.»
با همه اینها تعداد مخاطبانی که این پرسش را مطرح کرده بودند که مگر در ایران هم ختنه زنان صورت می‌گیرد، بسیار زیاد بود. پیش از هر توضیحی پیشنهاد می‌کنم به صدای این مادر و دختر که داستان ختنه شدنشان را تعریف کردند گوش کنید.
رویا: «حدود سه چهار سالم بود. یا یک کم بیشتر و یا کمتر بودم. توی حیاط داشتم بازی می‌کردم. مرا صدا کردند گفتند بیا کارت داریم. یک خانمی... یک پیرزن آمده بود توی خانه ما. بعد مرا بردند توی اتاق و آنجا دیگر... چون هیچ چیز نگفته بودند. من شوکه شده بودم. شلوارم را در آوردند. مرا روی یک چهارپایه نشاندند. پاهایم را باز کرد. من اصلا‌ً جیغ می‌زدم. چون ترسیده بودم. یک تیغ دستش بود. من ترسیده بودم... هیچوقت آن صحنه یادم نمی‌رود. تیغ را در آورد و پاهای مرا باز کرد و در عرض یک چشم به هم زدن... من اصلا‌ً نفهمیدم چه شد، کار خودش را کرد. مامانم که حالش از من بدتر بود.»
مادر رویا نیز حاضر شد تا از خاطرات خود از زمانی که مورد ناقص‌سازی جنسی قرار گرفته بگوید، با این امید که دیگر هیچ دختری در ایران ختنه نشود:
مادر رویا: «پنج خواهر بودیم. خب نفهمیدیم چه شد. مادرم گفت یکی می‌خواهد بیاید خانه‌مان. بعد همه را دو ساله، چهارساله همینطوری همه را با هم نشاندند و این عمل را انجام دادند.»
یادتان هست که این کار به چه وسیله‌ای انجام شد؟ تیغ بود؟ چاقو بود؟
«تیغ بود.»
بعدش پانسمان کردند؟ دستمالی چیزی گذاشتند؟
«نه. نه. هیچ. همین جوری.»
از مادر رویا می‌پرسم که چه شد که به ختنه شدن دخترش تن داد؟
«دخترم... آنقدر جیغ کشیده بودم آن موقع اینقدر گریه می‌کردم. گفتم ناقص شد. ترا خدا این کار را نکنید. مثل چیز می‌ماند برای من...»
دخترتان چند ساله بوده که ختنه شد؟
«سه سال سه سال و نیم بود. الان اینقدر ناراحتم. آن موقع من ۱۷ سالم بود. دختر بزرگم ختنه شد. مال او دردناکتر است برایم.»
دخترتان هیچوقت از شما نپرسید که چرا این کار را با او کردید؟
«چرا الان گلایه دارد. ولی دو تای دیگر دارم.»
چطور توانستید مانع شوید که این اتفاق بر سر آن دو دختر دیگرتان نیاید؟
آتا آن موقع نمی‌فهمیدم ولی بعدا‌ً که دانستم دیگر مقابلش ایستادم که این کار نشود.»
رویا نیز از زمانی می‌گوید که متوجه شده عمل ختنه چه تاثیری بر روابط جنسی او گذاشته است:
رویا: «راستش آن موقع نمی‌دانستم که این تفاوت چقدر می‌تواند روی احساسات من یا آینده من تاثیر بگذارد. برایم خیلی مهم نبود. ولی خب یک چیزی که هست من حداقل می‌دانم که در ارتباط با جنس مخالف دچار مشکل شدم. خیلی طرف مقابلم را دوست داشتم و خیلی دوست داشتم با او باشم. ولی موقعی که یک رابطه پیش آمد، یک رابطه جنسی، اصلا‌ً نمی‌توانستم هیچ عکس‌العملی نشان بدهم. و واقعا‌ً سرد بودم. این باعث شد که طرف مقابل من با مشکل روبه‌رو شود و فکر کند که مشکل از او است. این سردی که احساس می‌کردم کاملا‌ً خارج از اراده من بود. یعنی از نظر روانی من طرف مقابلم را واقعا‌ً دوست داشتم. واقعا‌ً نمی‌توانستم تظاهر کنم که این رابطه برایم لذت‌بخش است. هیچ لذتی ازش نمی‌بردم. با این که طرف مقابلم را دوست داشتم.»
برای حل این مشکل به روانشناس یا روانپزشک مراجعه نکردی؟
«آخر یک تکه از بدنت را از دست دادی. من فکر نمی‌کنم اصلا‌ً کسی بتواند یک راه حل پیش پایت بگذارد یا بگوید که تو باید این کار را بکنی که مشکلت حل شود.»
ادامه ارتباطت با آن آدم به کجا انجامید؟
«تمام شد.»
صدای مادر و دختری را شنیدید که هر دو در ایران ختنه شدند. در عین حال تا به حال بیش از چهار تحقیق علمی در مورد شیوع ختنه در میان زنان ایرانی در مناطقی از جنوب و غرب کشور انجام شده که تقریبا‌ً همه آنها وقوع این عمل را در ایران تایید کرده‌اند.
با اینکه محدودیت‌های رسانه‌ای در داخل ایران سبب شده که بسیاری از رسانه‌ها نتوانند درباره این موضوع اطلاع‌رسانی کنند، اما بالا رفتن حساسیت‌ها نسبت به ختنه زنان در ایران سبب شده تا فعالیت‌های دانشگاهی بررسی دلایل و گستردگی شیوع ختنه زنان در ایران ادامه پیدا کند.
رایحه مظفریان، نویسنده کتاب «تیغ و سنت» که به موضوع ختنه زنان در ایران پرداخته مهمان ما است.
خانم مظفریان، به نظر می‌رسد که موضوع ختنه زنان موضوعی نیست که به روز جهانی منع ختنه زنان در جهان محدود شود. در سه ماه گذشته چه تغییری در شرایط موضوع ختنه زنان در ایران ایجاد شده؟
رایحه مظفریان: «صفحه‌ای در فیسبوک در نظر گرفته شد به اسم کمپین مبارزه با ناقص‌سازی جنسی زنان یا stopfgmiran که در آن صفحه ما تلاش می‌کنیم هر روز بخشی از اطلاعاتی که تاکنون جمع شده و حالا هر روز هم به این اطلاعات اضافه می‌شود بر روی آن صفحه قرار می‌دهیم. بنابراین از کسانی که دوست دارند در مورد ناقص سازی جنسی زنان اطلاعات بیشتری در مورد ایران و حتی خاورمیانه کسب کنند می‌توانند به این صفحه ملحق شوند.»
خانم مظفریان، در ماه‌های گذشته در کردستان عراق قانونی تصویب شده که ختنه دختران را ممنوع کرده. آیا در ایران هم می‌شود امیدوار بود که چنین قانونی تصویب شود؟
«ما قانون مدونی نداریم که مستقیم اعلام کند که ختنه دختران ممنوع است. اما پیشتر از اینها در قانون مجازات اسلامی قوانین مرتبط با افراد معلول این قوانین در نظر گرفته شدند و بسیار بسیار موثر هستند و قابل استفاده. ماده ۶۶۳ قانون مجازات اسلامی برای قطع عضو آلت تناسلی زنان دیه دارد. و آمده که این قانون برای بالغین و غیر بالغین و باکره‌ها و غیرباکره‌ها و کودکان و بزرگسالان صادق است. یعنی برای تمام زن‌ها و بهانه‌ای وجود ندارد. اگر ما بپذیریم که ختنه دختران ناقص سازی جنسی زنان است و نقص عضو حساب می‌شود و یک معلولیت به حساب می‌آید، قوانین مرتبط با حمایت از حقوق معلولین برای این مبحث می‌تواند استفاده شود. اما این به این معنا نیست که ما به طور مستقل به قانونی برای منع ناقص‌سازی جنسی دختران نیاز نداریم.»
یک بار دیگر از همه شنوندگانی که نسبت به موفقیت برنامه صدایی دیگر در فستیوال رادیویی نیویورک واکنش نشان دادند سپاسگزارم.
