با توجه به اعلام قطعی بوئینگ به‌نظر می‌رسد قرار داد خرید شرکت‌های ایرانی از بوئینگ لغو شود، اما با در نظرگرفتن بیانیه دو پهلوی شرکت ایرباس، سرنوشت هواپیماهای سفارش داده شده به این شرکت چه خواهد شد؟
وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده است به دنبال تصمیم دونالد ترامپ برای خارج کردن آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران، مجوز فروش هواپیماهای ایرباس و بوئینگ به ایران لغو می‌شود.
هر هواپیمای مسافربری که لااقل ۱۰ درصد از قطعاتش را شرکت‌های آمریکایی ساخته‌اند، برای فروش به ایران باید مجوز رسمی وزارت خزانه‌داری آمریکا یا اوفک را دریافت کند.
وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده است، مجوز مربوط به فروش هواپیما به ایران پس از دوره‌ای ۹۰ روزه لغو خواهد شد.
بوئینگ
شرکت بوئینگ اعلام کرده که با سیاست‌های دولت آمریکا هماهنگ خواهد بود با این وجود ایرباس هنوز مشخص نکرده است که دقیقا چه کاری انجام می‌دهد.
شرکت ایرانایر قرار داد خرید ۸۰ فروند بوئینگ، شرکت آسمان قرار داد خرید ۳۰ فروند بوئينگ و شرکت قشم ایر تفاهم نامه خرید ۱۰ فروند بوئينگ را امضا کرده‌اند. یعنی در مجموع بوئینگ از فروش ۱۲۰ فروند هواپیما به ایران محروم خواهد شد.
ایرباس
شرکت ایرباس در قراردادهایش قرار است تعداد بسیار بیشتری هواپیما به ایران تحویل دهد. این شرکت با ایران ایر برای فروش ۱۰۰ هواپیما، با ایران ایر تور برای فروش ۴۵ هواپیما و با شرکت زاگرس برای فروش ۲۸ هواپیما قرارداد و تفاهم‌نامه امضا کرده است. در مجموع ایرباس قرار بود به ایران ۱۷۳ فروند هواپیما بفروشد.
از طرفی همکاری این شرکت با ایرانایر از منظری دیگر برای ایرباس پراهمیت است چرا که ایرانایر یکی از مشتریان مهم دو مدل جدید این شرکت، یعنی مدل‌های پهن پیکر ۳۳۰ نئو و ۳۵۰ سری هزار است.
ایرانایر بعد از شرکت ایر آسیا دومین سفارش بزرگ برای مدل ۳۳۰ نئو را داده است. بنا به اعلام ایرباس شرکت ایر آسیا ۶۶، ایران ایر ۲۸ و شرکت دلتا در آمریکا ۲۵ فروند از ایرباس ۳۳۰ نئو سری ۹۰۰ را سفارش داده اند.
راینر اُلر، مدیر روابط عمومی ایرباس، گفته است «ما به دقت اعلام رئیس‌جمهور آمریکا را ارزیابی خواهیم کرد و قدم بعدی ما بر اساس سیاست‌های داخلی و در متابعت کامل از تحریم‌ها و مقررات منع صادرات اتخاذ خواهد شد. این زمان می‌برد.»
دولت فرانسه و اتحادیه اروپا هم اکنون به‌دنبال راهی هستند که جلوی اقدام تنبیهی آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی که بر اساس برجام در حال فعالیت با ایران هستند را بگیرند. البته حتی اگر موفق به چنین کاری هم شوند موضوع درباره ایرباس کمی متفاوت است.
این شرکت از تعداد زیادی از قطعات آمریکایی در محصولاتش استفاده می‌کند. حتی اگرایرباس موفق شود در سفارشات مرتبط با ایران قطعات آمریکایی را با اروپایی جایگزین کند همچنان یک مشکل بزرگ باقی خواهد ماند و آن استفاده از موتور است. هم اکنون بیشتر موتورهای استفاده شده درهواپیماهای ایرباس، یا ساخت آمریکا هستند یا در موتورهای اروپایی تعداد زیادی قطعه آمریکایی وجود دارد. ایران برای هواپیماهایش مدل‌هایی را سفارش داده که از موتورهای اروپایی رولزرویس استفاده می‌کند اما مشکل آنجاست بسیاری از قطعات همین موتورها هم آمریکایی است.
اصغر فخریه‌کاشان مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل به خبرگزاری فارس گفته است «موضوع خروج از برجام در قراردادها پیش‌بینی نشده بود و قرار نبود که چنین پیش‌بینی داشته باشیم. باید صبر کنیم تا مشخص شود عکس‌العمل اروپایی‌ها با این تصمیم ترامپ در برجام چه خواهد بود. به کمپانی ایرباس اعلام کرده‌ایم که موضع خود را در این شرایط به ما اعلام کند.»
ای‌تی‌آر
پس از برجام، ۹ فروند هواپیمای جدید به ناوگان هوایی ایران افزوده شده که سه فروند از آنها ایرباس و شش فروند هواپیمای فرانسوی-ایتالیایی ای-تی-آر است.
شرکت ای تی آر در مجموع قرار است ۲۰ فروند هواپیما کوتاه‌برد به ایران تحویل دهد که دو هواپیما هم اکنون آماده تحویل به ایران هستند، اما مشخص نیست آیا این شرکت می‌تواند دوازده فروند باقی مانده را تحویل ایران دهد یا خیر.
تاخیر در تحویل
اگر برنامه تحویل هواپیماها جدید درست پیش می‌رفت، ایران باید در سال گذشته، ۹ هواپیمای ایرباس را تحویل می‌گرفت اما این اتفاق رخ نداد.
تحویل هواپیما به ایرانایر و دیگر ایرلاین‌های ایرانی به دلیل مشکلات تامین مالی و عدم همکاری بانک‌های جهانی تا کنون با تاخیرهای فروانی روبرو شده است.
ایرباس و ایرانایر نود روز زمان دارند تا با سرعت دادن به برخی بخش‌های اجرایی قراردادهای خود، تعداد بیشتری هواپیمای جدید به ایران برسانند.
بر اساس قراردادی که میان دو طرف بسته شده، باید ۸۵ درصد از منابع مالی مورد نظر برای ورود هواپیماهای جدید به ناوگان ایران از طریق فاینانس تامین شود و این در حالی است که تاکنون هیچ یک از بانک‌های بین‌المللی قراردادی نهایی برای تامین این فاینانس‌ها ارائه نکرده‌اند.
عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی ایران گفته است «شرکت ایرباس در حالی به دنبال حفظ قرارداد خود با ایرانایر است که به دلیل محدودیت‌های مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا نیاز به یک تغییر رویکرد یا دور زدن تحریم‌ها خواهد داشت.»
با وجود این سخنان اگر ایران ایر مهلت ۹۰ روزه باقی مانده را از دست دهد امکان دارد دوباره این شرکت تا سال‌ها اجازه خرید هواپیما نو از شرکتی مانند ایرباس را نداشته باشد.
