عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، روز جمعه در بیان دلایل تاخیر راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی اروپا و عملیاتی شدن آن، به سیطره دلار و سیستم مالی آمریکا بر نهادهای اروپایی و پیچیدگی های این سازوکار اشاره کرد.
عباس عراقچی که با باشگاه خبرنگاران جوان سخن می‌گفت، افزود: «متاسفانه به دلیل سیطره ای که دلار و سیستم مالی آمریکا بر نهادهای اروپایی دارد، ایجاد مکانیسمی که با این سیطره دلار سروکار نداشته باشد و آمریکایی‌ها نتوانند آن را در چنبره تحریم های خود قرار بدهند کار آسانی نیست.»
او در عین حال تاکید کرد که طرف‌های اروپایی، بر روی نحوه اجرای این سازوکار ویژه مالی که به اس‌پی‌وی موسوم شده است، در حال کار کردن هستند.
به گفته عباس عراقچی، «اراده سیاسی کشورهای اروپایی برای این که در مقابله با تحریم های آمریکا به ایران کمک کنند امری واضح و روشن است.»
او همچنین اقدامات اروپایی‌ها «به عنوان نزدیک‌ترین متحد واشنگتن» برای کمک به کشوری همچون ایران برای ایستادگی در برابر تحریم های ایالات متحده را «بی‌سابقه» توصیف کرد.
سازوکار اتحادیه اروپا که «وسیله برای هدفی ویژه» (اس‌پی‌وی) نام دارد، برای پیش‌دستی نسبت به تحریم‌های آمریکا علیه بانک‌هایی است که به نقل و انتقال پول صادرات نفت ایران می‌پردازند.
اس‌پی‌وی که می‌تواند با یک نظام مبادله پایاپای پیوند بخورد از یک نهاد واسطه در اتحادیه اروپا برای انجام تجارت با ایران بهره می‌برد. این سازوکار تضمین می‌کند که برای مثال پول صادرات نفت ایران به کشورهای اروپایی با فروش کالاها و خدمات اروپا به ایران جبران شود.
اجرای طرح موسوم به سازوکار ویژه برای حفظ روابط اقتصادی با ایران، اوایل مهرماه سال ۹۷، در پی نشستی مرتبط با برجام در شهر نیویورک، از سوی فدریکا موگرینی مسئولیت سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران اعلام شد و از همان زمان گمانه‌زنی درباره این سازوکار ویژه در جریان بوده است.
واشینگتن همان زمان به چنین تصمیمی از سوی شرکای پیشین خود در توافق اتمی با ایران واکنش نشان داد و آن را پیامی اشتباه در زمانی اشتباه به ایران خواند. ایالات متحده مصمم است که کارزار فشار اقتصادی حداکثری و همه جانبه بر تهران اجرایی شود و مؤثر باشد.
پیش از این دیپلمات‌های غربی گفته بودند، که این سازوکار ویژه اروپایی‌ها، از روز چهارم نوامبر، برابر با ۱۳ آبان، «به طور نمادین» آغاز به کار خواهد کرد اما پیش‌بینی کرده بودند که عملیاتی و اجرایی شدن این سازوکار تا اوایل زمستان امسال طول بکشد.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران نیز در بخش دیگری از سخنان خود، به امضای بیانیه سه وزیر خارجه اروپایی و فدریکا موگرینی و همراهی سه وزیر دارایی انگلیس، فرانسه و آلمان با آنها و تاکیدشان بر سر ادامه کار کارشناسی برای عملیاتی کردن اس‌پی‌وی اشاره کرد و این اتفاق را که هفته گذشته صورت گرفت، «اتفاقی نادر» توصیف کرد.
عراقچی در بیان شروط لازم برای اجرایی شدن سازوکار ویژه مالی اروپا گفت: «لازم است سازوکار مشابهی با اس‌پی‌وی در ایران هم فراهم شود تا بتوانیم با اروپایی‌ها تعامل داشته باشیم.»
به گفته معاون وزیر خارجه ایران، «سازوکار ویژه مالی اروپا از نظر فنی، مالی و حقوق جزئیاتی دارد که رسیدن به آنها زمان‌بر است.»
پیش از این، منابع آگاه در اتحادیه اروپا به رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی درباره موانع و مشکلات عملیاتی شدن این سازوکار گفته بودند. یکی از مشکلات مطرح شده، مشکل میزبانی این سازوکار در اتحادیه اروپا عنوان شد.
بر اساس اعلام این منابع آگاه، هیچ یک از کشورهای ۲۸ گانه عضو اتحادیه اروپا حاضر به میزبانی این سازوکار ویژه نبودند.
یک منبع در اتحادیه اروپا به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی تاکید کرده بود: اگرچه کشورهای اروپایی سربسته تلاش کردند که کار استقرار یک سازوکار ویژه برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به ایران را پیش ببرند اما «نه میزبانی برای مستقر کردن این دفتر پیدا شده و نه ساختار قانونی و مدیریتی آن هنوز مشخص شده است.»
همچنین حدود دو هفته پیش، حشمت‌الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی ایران، گفته بود: اجرایی شدن بسته پیشنهادی اروپا به ایران، به مواردی چون «تنش‌زدایی احتمالی» بین ایران و آمریکا موکول شده است.
عباس عراقچی روز جمعه در عین حال ابراز امیدواری کرد که «در آینده بسیار نزدیک این سازوکار اعلام و در اروپا رسما ثبت شود» تا بعد از آن به تدریج عملیاتی شود.
او در عین حال اذعان کرد که اروپایی‌ها «بسیار آهسته‌تر» از تصور ایران حرکت کردند.
اتحادیه اروپا همراه با چین و روسیه امیدوار است که علی‌رغم خروج آمریکا از توافق هسته‌ای موسوم به برجام، ایران همچنان در این توافق باقی بماند.
مقامات جمهوری اسلامی اما هشدار داده‌اند که اگر ایران در عمل نتواند از مزایای برجام استفاده کند دلیلی برای پایبند ماندن به این توافق وجود ندارد.
ایران و شش قدرت جهانی در تیرماه ۱۳۹۴ برای حل‌وفصل برنامه هسته‌ای تهران و لغو تحریم‌ها به توافقی موسوم به برجام رسیدند ولی ایالات متحده روز ۱۸ اردیبهشت امسال با متهم کردن ایران به توسعه برنامه موشکی خود و برهم زدن ثبات در منطقه، از این توافق خارج شد.
