حدود ۱۳ سال پس از سفر مسعود بارزانی، رئيس وقت دولت اقلیم کردستان، به تهران و دیدار با علی خامنه‌ای، برادرزاده‌اش نچیروان بارزانی که حالا بر صندلی عمویش تکیه زده، در سفر به تهران تقریباً با تمام مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی دیدار و گفت‌وگو کرده است.
ملاقات‌های بارزانی در حالی در تهران صورت گرفت که حملات گاه‌وبی‌گاه موشکی و پهپادی ایران به اهدافی در دولت اقلیم، اعتراض مقام‌های کُرد و همچنین دولت مرکزی عراق را برانگیخته است. ایران اما مدعی است که موشک‌هایش «مراکز جاسوسی وابسته به اسرائيل» را منهدم می‌کنند.
با این حال، دست‌کم به‌صورت عیان، نشانی از گِله‌های بارزانی در ملاقات‌هایش در تهران دیده نمی‌شود. او پس از گفت‌وگو با علی خامنه‌ای که جز دو عکس که وب‌سایت رهبر جمهوری اسلامی منتشر کرده، جزئیات چندانی از آن در دست نیست، در حساب ایکس خود چنین نوشت:
«به دیدار رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران آیت‌الله العظمى سيد علی خامنه‌ای در تهران شرفیاب شدم. در این نشست بر آمادگی و تمایل عراق و اقلیم کردستان جهت پیشبرد روابط همه‌جانبه با جمهوری اسلامی ایران تأکید نمودیم.»
ستایش فراوان بارزانی از خامنه‌ای که چندان از تملق هم دور نیست، انتقادات زیادی را در میان کاربران در شبکه‌های اجتماعی و فعالان کرد در پی داشت.
اما به نظر می‌رسد رهبر جمهوری اسلامی هم جایگاهی فراتر از یک مهمان خارجی برای بارزانی در نظر گرفته است؛ بر اساس تصاویر منتشرشده، خامنه‌ای نه در مکانی که پذیرای مهمانان خارجی خود است که در یکی از اتاق‌هایی که برخی دیدارهای خصوصی‌اش ازجمله با مسئولان ایرانی برگزار می‌شود، با بارزانی گفت‌وگو کرده است.
بارزانی علاوه بر خامنه‌ای با ابراهیم رئيسی، حسین امیرعبداللهیان و همچنین محمدباقر قالیباف هم دیدار و گفت‌وگو کرد. اما رئيس دولت اقلیم کردستان در تهران به دنبال چه بود؟
تعویق انتخابات اقلیم کردستان؟
در پی شکایت حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق به رهبری بافل طالبانی، دادگاه فدرال عراق دوم اسفند ۱۴۰۲ تصمیم گرفت تعداد کرسی‌های مجلس اقلیم کردستان را از ۱۱۱ به ۱۰۰ کرسی کاهش دهد؛ ۱۱ کرسی کاهش‌یافته متعلق به اقلیت‌های ترکمن، آسوری و ارمنی در این منطقه بود که به صورت کلاسیک پس از پیروزی در انتخابات در جبهه «حزب دموکرات کردستان» تعریف می‌شدند؛ حزبی که نچیروان بارزانی هم از مقام‌های بلندپایه آن به شمار می‌رود.
پس از این تصمیم، حزب دموکرات کردستان درخواست داد که انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان که بارها به تعویق افتاده، یک بار دیگر به تعویق بیفتد. این انتخابات در ابتدا برای ۹ مهر سال ۱۴۰۱ برنامه‌ریزی شده بود اما درگیری‌های بین دو حزب سیاسی قدرتمند کردی در اقلیم باعث شده این انتخابات بارها به تعویق بیفتد.
برخی ناظران سیاسی می‌گویند یکی از اهداف حضور بارزانی در تهران درخواست برای اعمال نفوذ مقام‌های جمهوری اسلامی نزد رهبران شیعه عراقی و البته حزب اتحادیه میهنی است تا به مدد آن‌ها بتوانند ضمن به تعویق انداختن دوبارۀ انتخاباتی که برای ۲۱ خرداد ماه برنامه‌ریزی شده، تغییرات اعمال‌شده را ملغی کنند.
تحکیم روابط اقلیم کردستان با ایران؟
اظهارنظرهای نچیروان بارزانی در زمان حضورش در تهران نشان می‌دهد که این سیاستمدار کُرد بارها به مقام‌های ایرانی اطمینان داده که اجازه نخواهد داد گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی از خاک اقلیم کردستان فعالیت‌هایی علیه حکومت ایران انجام دهند.
این از جمله مسائل حائز اهمیت برای جمهوری اسلامی به شمار می‌رود و تاکنون بارها هشدارها و اخطارهایی را هم در همین مورد به مقام‌های دولت اقلیم کردستان داده است.
جواد قادری، معاون مدیر مطبوعاتی دفتر رئيس اقلیم کردستان، به رادیوفردا می‌گوید «آقای بارزانی در تهران به مقام‌های ایرانی اطمینان خاطر داد که دولت اقلیم به هیچ گروه، دسته و کشوری اجازه نخواهد داد از خاک این منطقه اقداماتی علیه ایران و دیگر کشورهای همسایه انجام دهند.»
در صورتی که مقام‌های اقلیم به آن‌چه بیان می‌کنند پایبند باشند، احتمالاً یکی از تضادهای اصلی میان ایران و دولت اقلیم برطرف شده است.
از دیگر بهانه‌هایی که مقام‌های ایرانی برای انجام حملات موشکی و پهپادی خود به اقلیم بیان می‌کنند، نفوذ و حضور اسرائيل در این منطقه است؛ اما قادری در این باره به رادیوفردا می‌گوید «چه در گذشته و چه در این سفر از سوی آقای بارزانی به مقام‌های بلندپایه ایرانی اعلام شد که دولت اقلیم به هیچ عنوان رابطه‌ای با اسرائيل ندارد و در امور خارجه خود متعهد به پیروی از سیاست‌ها و تصمیم‌های دولت مرکزی عراق است».
این روایت می‌تواند نشانه‌ای از تمایل دولت اقلیم برای برطرف کردن نگرانی‌های ایران و یا دست‌کم از بین بردن بهانه‌هایی باشد که مستمسک مقام‌های جمهوری اسلامی برای حملات و تعرضات خود به خاک عراق و کردستان قرار می‌گیرد.
معاهدۀ امنیتی ایران و عراق
در اسفند سال ۱۴۰۱ ایران و عراق یک توافقنامۀ امنیتی امضا کردند که بر اساس آن تهران تا ۲۸ شهریور ۱۴۰۲ به عراق فرصت داد تا احزاب کرد ایرانی مستقر در اقلیم کردستان را خلع‌سلاح و اردوگاه‌های نظامی آن‌ها را تعطیل کند.
این توافق شش ماه پس از حملات موشکی و پهپادی سپاه پاسداران به مقر این احزاب کردی صورت گرفت. در حملات موشکی سپاه پاسداران که هم اقلیم کردستان و هم دولت مرکزی عراق بارها از آن تحت عنوان «نقض حاکمیت ملی» یاد کرده و آن را محکوم کرده بودند، ده‌ها تن از اعضای این احزاب کردیِ مخالف جمهوری اسلامی کشته شده‌اند.
چند روز پس از پایان ضرب‌الاجل تعیین‌شده، مقام‌های ایرانی از دولت مرکزی عراق برای خلع‌سلاح این گروه‌ها تشکر کردند اما در عین حال خواستار اخراج کامل این افراد از خاک عراق شدند. برخی رسانه‌ها در ایران گزارش داده‌اند که در جریان سفر بارزانی، مقام‌ها از او خواسته‌اند تا زمینه را برای «اجرای کامل معاهده امنیتی» ایران و عراق فراهم سازد؛ خواسته‌ای که احتمالاً می‌توان آن را بیرون کردن احزاب و افراد کرد مخالف جمهوری اسلامی از عراق ترجمه کرد.
در چنین شرایطی احتمالاً یکی از اهداف این سفر تلاش برای تعمیق روابط میان دو طرف، پس از کاهش تنش‌ها و با هدف جلوگیری از تکرار رخدادهایی است که در سال‌های اخیر چیزی جز ناامنی برای دولت اقلیم کردستان عراق به همراه نداشته است.
پس از همه‌پرسی استقلال کردستان عراق در مهر ماه سال ۱۳۹۶ که در نهایت با مخالفت بازیگران منطقه‌ای از جمله ایران و همچنین دولت مرکزی عراق بی‌نتیجه ماند، طرفین بیش از قبل از یکدیگر فاصله گرفتند و تهران هم با توجه به نفوذ قابل توجهی که در پرتو قدرت شبه‌نظامیان وابسته به خود در عراق کسب کرده، برای اِعمال قدرت و تغییر شرایط در اقلیم به سود خود بهره می‌برد.
در نتیجه، با توجه به آن‌چه بارزانی در تهران به زبان آورده و همچنین تهدیداتی که در سال‌های اخیر از جانب جمهوری اسلامی متوجه سرزمین اقلیم کردستان شده، می‌توان این فرضیه را محتمل دانست که مقام‌های کردی به این نتیجه رسیده باشند که با گفت‌وگو و نزدیک شدن به تهران در قالب گفتمان عراق واحد، دست‌کم از خطرات و تهدیداتی که از جانب تهران متوجه آن‌هاست، بکاهند.
این رویکرد مشابه آن چیزی است که پیشتر از سوی کشورهای عربی چون امارات متحده عربی و عربستان سعودی رخ داده و این دو کشور برای در امان نگه داشتن خود از تهدیداتی که ممکن است از سوی ایران متوجه آن‌ها شود، به سمت تنش‌زدایی با تهران حرکت کردند.
این نزدیکی دولت اقلیم به ایران هم ابزار چانه‌زنی بیشتری در مراودات خود با دولت مرکزی عراق می‌دهد و نفوذ جمهوری اسلامی در معادلات سیاسی، نظامی، اقتصادی و امنیتی این کشور را افزایش می‌دهد. نوع استقبال و توجهی که از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی برای این سفر نچیروان بارزانی در نظر گرفته شده، نشان می‌دهد که مقام‌های ایرانی نیز از این نزدیکی استقبال می‌کنند.
با این حال موانعی که در طول سال‌ها به چالش‌هایی در مسیر روابط نزدیک میان جمهوری اسلامی و دولت اقلیم تبدیل شد، همچنان این ظرفیت را دارد که طرفین را دور کند از مسیری که ظاهراً با هدف کنترل تنش‌ها و بهبود و نزدیکی مناسبات طراحی شده است.
