مجید محمدی جامعه‌شناس ایرانی مقیم آمریکاست.
نهادهای سیاسی حتی اگر در قوانین اساسی کشور‌ها تعاریف و کارکرد‌ها و چارچوب‌های مشخصی داشته باشند در عالم واقع و در اصطکاک با دیگر نهاد‌ها در همه‌ی نظام‌های سیاسی، خواه دموکرات و خواه اقتدارگرا، تحول می‌پذیرند. یک نمونهٔ جالب که این روز‌ها توجه را به خود در ایران جلب کرده نهاد مجلس در جمهوری اسلامی است. در این نوشته چهار روند تحول در این نهاد را به اختصار توصیف و تبیین می‌کنم.
دور دوم انتخابات مجلس دهم در روز جمعه ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۵ برگزار شد. در این دور از انتخابات نیز همانند دور اول همهٔ جناح‌ها و نامزدها با علم به محدودیت مجلس در تعیین سیاست خارجی و داخلی بر موضوعات اقتصادی و معیشتی تمرکز داشتند.
کسانی که می‌خواهند به دانشگاه‌های دولتی وارد شده و بدون هزینه تحصیل آموزش عالی داشته باشند باید از سد کنکور بگذرند. اما در حوزه‌ها که شهریه‌ای دریافت نمی‌کنند هیچگاه کنکوری وجود نداشته است. پذیرش طلاب بر اساس سیاست دروازه‌های باز است و کسی را رد نمی‌کنند
عدم عکس العمل در برابر کتک زدن زنان و خون انداختن صورت آنان صرفا به علت نداشتن حجاب مورد نظر حکومت توسط نیروی انتظامی و بسیج، به نظاره ایستادن در برابر خود سوزی دستفروشان، به آسانی از کنار جنازه‌های یخ زده در خیابان گذشتن و ده‌ها مثال دیگر نشان دهندهٔ یک رخداد جدی در جامعهٔ ایران است.
کارنامه‌ی رژیم جمهوری اسلامی در ۳۸ سال گذشته بیانگر ناکارایی آن در ادارهٔ کشور است. ناکارایی در این نظام در حدی است که هزینهٔ عدم کارایی آن در برخی سال‌ها با بودجهٔ جاری و عمرانی کشور برابری می‌کند.
در دو سال اول دولت روحانی خامنه‌ای و فرماندهان سپاه عمدتاً در برابر دولت روحانی سکوت پیشه کردند به سه دلیل: ۱) فشار تحریم‌ها به حدی بود که نمی‌توانستند در حوزه عمومی از آنها دفاع کنند یا آنها را تحمل کنند، ۲) بدون هیچ توافقی نمی‌توانستند از دولت و برنامه آن انتقاد کنند، و ۳) فجایع و فسادهای دولت احمدی‌نژاد مدام منتشر می‌شد و نمی‌خواستند خود را با این فجایع همدست و همراه نشان دهند.
«مخرب» تنها صفتی نیست که بر سیاست‌ها و تصمیمات دولت و حکومت جمهوری اسلامی قابل اطلاق باشد؛ جامعه ایران نیز در این فرایند تخریب کاملاً درگیر شده و خود بدان دامن می‌زند.
در چهار دهه‌ی گذشته شاهد سه نقش و چهره‌ی موازی و گاه ناهمخوان از اکبر هاشمی رفسنجانی در سیاست ایران بوده‌ایم: یکی از جمع بنیانگذاران جمهوری اسلامی که این نظام را متعلق به خویش می‌داند، بازیگردان پشت صحنه‌ای که گاه از سوی جناح‌های سیاسی کاملا نادیده گرفته شده و گاه فوج فوج به او رجوع می‌شود، و یک عملگرای سیاسی که برای حفظ موقعیت خویش به هر اقدامی دست می‌زند.
اگر ایران امروز را با ایران در دهه‌های پنجاه و شصت خورشیدی از حیث الگوهای رفتار جنسی مقایسه کنیم تفاوت‌ها بارز و آشکار می‌شوند.
پس از حدود پنج سال مداخله نظامی جمهوری اسلامی در سوریه قاسم سلیمانی برای توجیه این جنگ و دفاع از حضور نیروهای سپاه قدس و نیروهای افغانی و پاکستانی اعزام شده توسط سپاه در این کشور لب به سخن گشوده است (ایلنا ۲۳ اسفند ۱۳۹۴).
کارشناسان اقتصادی در مورد شرایط اقتصادی‌ای که از دل آن میلیاردرهایی (به دلار) مثل بابک زنجانی ظهور میکنند سخن گفته‌اند. اما در مورد شرایط اجتماعی و سیاسی ظهور این پدیده کمتر سخن گفته شده است. میلیاردر شدن وزرا (مثل محمدرضا نعمت‌زاده و صادق محصولی)، وکلا، سفرا، روحانیون عالی‌رتبه و نزدیکان آنها یک هنجار در جمهوری اسلامی است (چون خامنه‌ای ثروت را متمرکز در خودی‌ها می‌خواهد)؛ آنها از سرچشمه برمی‌دارند. اما بابک زنجانی و افرادی مثل او در کاست حکومتی نیستند و میلیاردر شدن آنها پدیده‌ای متفاوت است.
در شرایطی که حدود نیمی از فارغ‌التحصیلان کشور نمی‌توانند کاری پیدا کنند و به دلیل رشد اقتصادی منفی هر روز بر تعداد بیکاران اضافه می‌شود نیروی کار کشور به هر دری می‌زند تا درآمد اندکی داشته باشد. دستفروشی یکی از این درهاست. به همین دلیل بنا به برخی گزارش‌ها تعداد دستفروشان در برخی از مناطق کشور سه برابر شده است. متروی تهران عملا به یک بازار بزرگ تبدیل شده است.
در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۹۴ رسانه‌های داخل کشور خودکشی همزمان سه خواهر را در خیابان کاووسی در محله نظام آباد تهران گزارش دادند. درهمین روز خبر خودکشی یکی از کارکنان شهرداری تهران در برابر چشم همکارانش نیز منتشر شد. خودکشی در متروی تهران و دیگر شهرهای ایران به اخبار دائمی رسانه‌ها مبدل شده است.
با ده پرسش تا حد زیادی می‌توان چیستی و چرایی تحولات ناشی از انتخابات ۹۴ را فهمید:
انتخابات ۹۴ در اینکه مجلس شورا و مجلس خبرگانی بدون نگرانی کاست حاکم بر سر کار بیاورد و چرخش نخبگان را به حداقل برساند تداوم انگاره انتخابات گذشته دو مجلس خبرگان و شوراست.
برخی تصور می کنند که مجلس خبرگان پنجم رهبر آینده جمهوری اسلامی را به احتمال زیاد انتخاب خواهد کرد و از این جهت افراد را به مشارکت در انتخابات این مجلس و رای ندادن به برخی از نامزدهای آن تشویق میکنند. اما سخن این نوشته آن است که این مجلس نقشی محوری در انتخاب مجلس آینده نخواهند داشت و نقش آن تشریفاتی خواهد بود.
از مجموعه مطالبی که در آستانهی انتخابات سال ۹۴ منتشر شده بر می‌آید که حداقل بخشی از مخالفان نظام جمهوری اسلامی تمایل ندارند این انتخابات را تحریم کنند یا اصولا به شهروندان ایرانی در این زمینه توصیه هایی ارائه کنند.
مباحث مربوط به انتخابات مجلس دهم تا کنون عمدتا بر رد صلاحیت‌ها و فهرست‌های نامزدها و انتظارات حکومت از انتخابات و مجلس آینده تمرکز داشته است. اما به جای نگاه به انتخابات مجلس دهم و مجلس آینده از چشم حکومت و نهادهای حکومتی می‌توان از چشم انداز جامعه و خواسته‌های آن به این موضوع نگاه کرد.
در نظام جمهوری اسلامی هر روز تصمیماتی گرفته می‌شود که موجب شگفتی است یا رکوردهای تازهای در انواع و میزان فساد، آمارسازی، و دروغگویی زده می‌شود یا پدیده‌های تازهٔ سیاسی ظهور میکنند.
آزار جنسی دختران و زنان پدیده‌ای است که در همه جای عالم به چشم می‌خورد اما جوامع از حیث قوانین و سیاست‌های پیشگیری، کاهش و برخورد با آزاردهنگان متفاوت‌اند.
بیشتر
