محسن حاجی میرزایی، دبیر هیئت دولت، از تصویب «لایحه اصلاح قانون پولی بانکی» در جلسه عصر یکشنبه هیئت وزیران خبر داد و گفت: بر اساس این لایحه، واحد پول رسمی کشور، تومان و معادل ده ریال تعیین شد. در این میان، تصمیم هیئت دولت به تصویب مجلس و شورای نگهبان نیاز دارد.
پیش از این، در زمان محمد شاه قاجار یک تومان ایران برابر با ۱۰ قران تعیین شده بود. با این همه پس از سال ۱۳۱۱ و تغییر واحد پول ایران از قران به ریال، تومان همچنان در محاوره مردمی به عنوان ۱۰ ریال استفاده می‌شده است. این در حالی است که در همه این سال‌ها واحد پولی به نام تومان در ایران رسمیت نداشته اما تنها در اعلام‌های رسمی و حسابداری‌ها و حسابرسی‌ها از واحد پول ریال استفاده می‌شد.
|برای دریافت تازه‌ترین خبرها به تلگــــرام رادیو فردا بپیوندید|
موضوع تغییر واحد پولی از ریال به تومان برای دومین بار در دولت حسن روحانی مطرح شده است. هیئت دولت ۱۷ آذر سال ۹۵ در بررسی لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور که از سوی بانک مرکزی ارائه شده بود، واحد پول کشور را تومان و معادل ۱۰ ریال تصویب کرد. این تغییر با پیشنهاد کارگروه منتخب درباره لایحه «قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» بررسی و تصویب شد.
در متن این لایحه و در یکی از بندهای ماده ۳ آن تصریح شده است که «واحد پول جدید، اجزای آن، برابری آن با واحد پول رایج، مبلغ اسمی، شکل، جنس، رنگ، اندازه، طرح و سایر مشخصات اسکناس‌ها و سکه‌های فلزی رایج کشور به پیشنهاد رئیس کل بانک مرکزی و تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی با رعایت مقررات این قانون، تعیین می‌شود.»
اکنون و پس از «تصویب نهایی هیئت وزیران» این لایحه برای تبدیل به قانون به مجلس شورای اسلامی ارایه می‌شود تا پس از بحث و بررسی در کمیسیون‌های تخصصی مجلس و تصویب در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به شورای نگهبان ارایه شود.
در نهایت پس از تایید شورای نگهبان و ابلاغ رئیس مجلس شورای اسلامی، این لایحه به قانون قابل اجرا بدل خواهد شد و جنبه اجرایی خواهد یافت.
یک صفر یا چهار صفر
در حالی که هیات دولت حذف یک صفر از پول ملی ایران را تصویب کرده است، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس می‌گوید در این کمیسیون پیشنهاد حذف چهار صفر مطرح شده است.
محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، به خبرگزاری تسنیم گفته است:«پیشنهاد ما در کمیسیون اقتصادی این است که چهار صفر از پول ملی حذف و پول‌مان سبک‌تر شود، البته در محاسبات اقتصادی در بخش واقعی اقتصاد، چه یک صفر و چه چهار صفر حذف شود، در قدرت خرید مردم تأثیری نمی‌گذارد».
به گفته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، محاسبات و نگهداری حساب‌‌ها از طریق حذف چهار صفر از پول ملی کشور، «ساده‌تر» و «فضای روانی بهتری» ایجاد می‌شود.
فریدون خاوند، استاد اقتصاد در فرانسه، پیش از این در یادداشتی برای رادیو فردا در مورد حذف بیش از یک صفر از واحد پول رسمی ایران نوشته بود:«صفر زدایی به منظور اعتبار بخشیدن به پول ملی در تاریخ معاصر جهان یک پدیده کم وبیش عادی است. از جنگ جهانی دوم به این سو، بیش از هفتاد کشور جهان، از آلمان و فرانسه گرفته تا برزیل و آرژانتین و ترکیه و افغانستان، شمار صفرها را در سکه‌ها و اسکناس‌های خود کاهش داده اند».
با این همه آقای خاوند مسایل اقتصادی کلان را عامل اصلی نیاز به تغییر واحد پول دانسته و افزوده بود: «طی چهار دهه گذشته، ایران نه تنها نتوانست از راه دگرگون کردن ساختار‌های کشاورزی و صنعتی به یک قدرت نوظهور اقتصادی بدل شود، بلکه حتی در عرصه تولید و صدور نفت نیز واپس نشست و از رده تولید کنندگان بزرگ به گروه تولید کنندگان دست دوم تنزل یافت. کاهش جایگاه ایران در سلسله مراتب قدرت‌های اقتصادی، همزمان با انزوای سیاسی آن در جامعه بین المللی، سرچشمه افزایش شمار صفرها بر اسکناس‌ها است».
به گفته این استاد اقتصاد، «صفر زدایی» زمانی موثر می افتد که عوامل زاینده انحطاط اقتصادی کشور از میان برداشته شوند.
هشت میلیارد اسکناس جدید
بحث تبدیل واحد پولی ایران در حالی مطرح می‌شود که در صورت تصویب مجلس و شورای نگهبان باید اسکناس‌های جدید وارد بازار شود؛ اسکناس‌هایی که چاپ آنها خود هزینه‌بر است. حسین پورزرندی، رئیس انجمن علمی اقتصاد شهری ایران، پیش از این اعلام کرده بود که در صورت تغییر واحد پولی، «بیش از هشت میلیارد برگ اسکناس با حدود ۸۰ تا ۱۰۰ تومان، هر قطعه هزینه زیادی را به کشور تحمیل خواهد کرد».
فریدون خاوند نیز چنین موضوعی را «بسیار هزینه‌بر» دانسته و نوشته بود:«صفر زدایی، در ورای هدف‌های اقتصادی آن، هزینه‌های زیادی را نیز در پی دارد، و شمار صفر‌های حذف شده نیز تغییری در این هزینه‌ها به وجود نمی آورد. اگر مصوبه هیئت وزیران جمهوری اسلامی به تصویب نهایی نمایندگان مجلس و شورای نگهبان برسد، باید اسکناس‌ها و مسکوکات موجود جمع آوری بشوند، اسکناس‌ها و مسکوکات تازه جای آنها را بگیرند، و نرم افزار‌های موجود در بانک‌ها و حسابداری شرکت‌ها و واحد‌های تولیدی تغییر کنند. این تغییرات، همراه با دیگر هزینه‌های مرتبط با یک اصلاح پولی، طبعا بسیار گران تمام می‌شوند».
علی طیب نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران، گفته بود: فرایند جابجایی پول ایران از ریال به تومان «تدریجی و به مرور و در طول زمان» انجام می‌شود.
به گفته علی طیب نیا، «فعلا قرار نیست اسکناس جدیدی وارد بازار شود، بلکه این مهم در یک فرآیند و بازه زمانی طولانی انجام خواهد شد تا هزینه‌های زیادی به کشور تحمیل نشود.»
حذف صفر از پول ملی سال ۱۳۸۶ با دستور محمود احمدی‌ن‍ژاد، رئیس جمهوری سابق ایران، در دستور کار دولت وقت قرار گرفت٬ اما عمر دولت به اجرای آن نرسید و این طرح به بایگانی بانک مرکزی رفت.
ایده حدف صفر از پول ملی از سال ۱۳۷۲ از سوی بانک مرکزی آغاز شد و این بانک درباره ضرورت حذف صفرها از پول ملی اعلام کرده بود که «تورم انباشته چهار دهه اخیر اقتصاد کشور موجب کاهش قدرت خرید واحد پول کشور شده است.»
