به ۲۲ خرداد روز، دهمين دوره انتخابات رياست جمهوری ايران نزدیک می‌شویم؛ انتخاباتی با ۴۷۱ داوطلب نامزدی رد صلاحيت شده و ۴ نامزد از صافی شورای نگهبان گذشته. محمود احمدی نژاد، رئيس جمهور اصولگرا و محسن رضايی، رقيب درون جناحی او و دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام و در طيف اصلاح طلب، ميرحسين موسوی، نخست وزير دوران جنگ هشت ساله ايران و عراق ومهدی کروبی، رئيس مجلس ششم. چهار نامزدی که در روزهای گذشته فرصت اين را پيدا کردند که رئوس برنامه های خود را با رای دهندگان در ميان بگذارند و در راديو تلويزيون دولتی ايران، تمايز برنامه های خود را مشخص کنند.
برای اولين بار در اين دوره نامزدها فرصت مناظره با يکديگر را هم درهفته پيش از انتخابات پيدا خواهند کرد.
همچنين برای اولين بار نامزدها برنامه های خود را در بخشی از تلويزيون دولتی ايران که مخاطبانش ايرانيان مقيم خارج از ايران هستند، برنامه های خود را مطرح کردند.
در برنامه اين هفته ديدگاه ها، با سه تحليلگر و فعال سياسی در ايران و در خارج از ايران با سه نظر متفاوت، بازتاب تبليغات راديوتلويزيونی نامزدها و رئوس برنامه های آنان را در ميان می گذاريم: با فريبرز رئيس دانا، پژوهشگر در زمينه اقتصاد و تحليلگر سياسی در تهران، فاطمه گوارايی، عضو شورای فعالان ملی مذهبی و فعال مدافع پيشبرد حقوق زنان در تهران و اميرحسين گنج بخش، عضو اتحاد جمهوری خواهان ايران در واشنگتن.
راديو فردا: آقای رئيس دانا، نطق های انتخاباتی چهار نامزد رئيس جمهوری و تبليغاتشان در صدا و سيما چه بازتابی در جامعه داشته؟
فريبرز رئيس دانا: من به اندازه انتخابات پيشين ترغيب و انگيزه در مردم مشاهده نکردم. پس از سی سال مردم متوجه شده اند که حرف هايی که گفته می شود، ارزشی از نظر ايجاد نيرويی که بتواند تحول اساسی در جامعه برای رفع تورم و بيکاری، و به سود آزادی و تشکل های مدنی ايجاد کند، ندارد. اين استباط من است و امکان هم دارد که دارم برداشت خودم را جايگزين برداشت مردم می کنم. تجربه طولانی فعاليت سياسی به من نشان داده که می توانم بعضی چيزها را قاطعانه بگويم و آن اينست که مردم تمايز و تفاوت جدی نمی بينند. من بعنوان يک کارشناس متوجه تفاوت های اساسی ميان نامزدها نشدم. فقط از نظر برخی شعارهای آزاديخواهانه، کروبی يک چيزهايی می گويد ولی مردم می دانند که او کسی نيست که آنها را پياده کند. تمام نهادها خارج از اراده رئيس جمهوری است.
نظر خانم گوارايی را هم بپرسيم.
فاطمه گوارايی: شايد تفاوت های اساسی ميان کانديداهای اصلاح طلب برای ايجاد تغييرات اساسی آنگونه که مد نظر آقای رئيس دانا و گروه های هم فکر وجود نداشته باشد. ولی چيزی که عده ای را در جامعه نظير ما به شرکت در انتخابات فراخوانده، اين است که در گام نخست دنبال اين هستيم که جلوی تخريب بيش از اندازه را بگيريم.
آقای گنج بخش اين اولين سالی است که نامزدهای انتخاباتی، ايرانيان خارج از کشور را بطور مشخص مخاطب قرار داده اند، از طريق شبکه جام جم. تا چه حد ايرانی ها در خارج از کشور به اين توجه کرده اند.
اميرحسين گنج بخش: من فکر می کنم مسئله انتخابات را در کشورهايی مانند ايران بايد در هر مورد بررسی کرد و ديد که آيا شرکت در اين انتخابات چه معنی می دهد يا شرکت نکردن چه معنی می دهد. خصوصاً ماها که در خارج از کشور هستيم و مشکلات روزمره مردم را، چه مسئله بيکاری، چه تورم چه محيط زيست مثل آنها لمس نمی کنيم. درهر انتخابات غيرآزاد اگر برنامه هايی که داده می شود، قابل اجرا باشد آدم با يک رده بندی بالاخره به يک نامزد رای می دهد. اما همانطور که آقای رئيس دانا توضيح دادند کار دست کس ديگری است. از سوی ديگر امروز به خاطر بالا بودن سطح مردم می خواهند متجدد زندگی کنند، در کشوری باشند که کرامت انسانی در آن رعايت شود، اين بالا رفتن سطح باعث شده که اين تبليغات مطرح شود. ديگر اينکه از تجربه ۱۲ سال پيش آقای خاتمی به اين نتيجه رسيدند که اين بخش تحصيل کرده جامعه است که می تواند در انتخابات تاثيرگذار باشد. اينکه امروز می خواهند با ايرانيان خارج از کشور صحبت کنند از همين موضوع ناشی می شود. ما بايد نظر نامزدها را در مورد دو مسئله جويا شويم: يک آزادی مخالفت با جمهوری اسلامی بعنوان حق طبيعی يک انسان در ايران و دوم برخورد به فرمان حکومتی. اگر اين دو حرف را تاييد کنند می توان گفت اين آزمون را گذرانده اند.
آقای رئيس دانا، تمايز برنامه های آقای ميرحسين موسوی و مهدی کروبی را در زمينه های سياسی اقتصادی و امور ديگر چگونه می بينيد؟
فریبرز رئیس دانا: باز مجبورم تکرار کنم تمايزی که يکی را از ديگری متمايز کند، وجود ندارد. تفاوتهايی هست که وقتی سنجيده می شوند معلوم می شود که اين تفاوتها بسيار سطحی هستند. مثلاً وقتی آقای کروبی از آزادی های گسترده و حقوق اقليت ها صحبت می کند. اما بحث اينجاست که وفاداری وی نسبت به قانون اساسی اين اجازه را به او نمی دهد. وقتی آقای موسوی از برخی برنامه های اقتصادی صحبت می کند بايد بگويد بطور اساسی با اينها چه کار می خواهد بکند. نظام تشخيص نداده است که آقای احمدی نژاد دارد مملکت را بسوی پرتگاه می کشد، اگرنه هم حق را دارد هم قدرت را که او را جابجا کند. بيرون آمدن از اين ورطه در گرو برخورد کردن اساسی با موانع توسعه و با موانع دموکراسی است. اگر اين چهار نفر از نظر من که چهل سال است اقتصاد کشور را دنبال می کنم، فرق ندارند، چرا بايد بروم رای بدهم.
خانم گوارايی، تمايزها را در برنامه های دو نامزد اصلاح طلب چگونه می بينيد؟
فاطمه گوارايی: از نظر بسياری از تحليلگران سياسی، ايران در شرايط کنونی آمادگی برای داشتن تجربه ديگری غير از پيگيری مسير اصلاح طلبی ندارد. من هم با ديگر دوستان هم‌رای هستم که ما کانديدای خواست های گروه های مختلف مثل زنان يا کارگران را نداريم. انتخاب ما محدود شد به اين چهار نفر. به رغم نظر اين دو دوست اگر ذره ای بتوانيم از آلام توده های مردم بکاهيم و ما آن يک قدم را برنداريم، نسبت به جامعه مان جفا کرديم. شورای فعالان به اين نتيجه رسيد با اين ديد که جلوگيری کنيم از روی کار آمدن نامزدی که ضرر صد در صد برای جامعه خواهد داشت. پس از بررسی در شورای فعالان برای اينکه به کدام نامزد رای بدهند، با يک آرای بالاتر آقای موسوی مطرح شد. وجوه تمايز آقای موسوی اين هاست: اصلاح طلبان پشتيبان او هستند، برنامه ای که برای اصلاح اقتصاد ايران از سوی او ارائه شده، کارآمد تر از برنامه اقتصادی جناب آقای کروبی است، بيشتر به عمل و اجرا توجه داشته تا شعار، مهمتر از همه شخص خاتمی تمام حيثيت و آبروی خود را بعنوان چهره شاخص اصلاح طلبی در ايران روی ايشان قرار داده است.
آقای گنج بخش، شما تمايزهای ميان برنامه های موسوی و کروبی را در کجا می بينيد؟
اميرحسين گنج بخش: با وجود اينکه هيچيک از نامزدها از آزمون انتخاب شدن من رد نشده اند، مهدی کروبی متفاوت تر از موسوی است. يک اينکه موسوی کانديد آقای خامنه ای است همراه با آقای احمدی نژاد. دو اينکه مهدی کروبی حزب درست کرده و خارج از اين بازی قرار گرفته. سه اينکه بخش مهم تيم مهدی کروبی از ميان زندانيان سياسی جمهوری اسلامی هستند، کسانی که هزينه داده اند برای حرفهايشان. نکته چهارم اينکه راجع به مهمترين مسئله ساختار سياسی ايران، يعنی تغيير قانون اساسی حرف زده و خواستار آن شده است و حداقل، گفتمان آنرا مطرح کرده است. پنجم اينکه درباره حقوق شهروندی، تابوها و خط قرمزهای جمهوری اسلامی را رد کرده است، نمونه آن نطق خانم کديور در دفاع از حقوق بهاييان ايران است.
در اين بخش به برنامه های اصولگرايان بپردازيم و تمايز های دو نامزد آن: احمدی نژاد رئيس جمهور و رقيب درون جناحی اش محسن رضائی. آقای رئيس دانا؟
فريبرز رئيس دانا: تمايزها ميان نامزدهای اصلاح طلب يا ميان اصولگرايان سطحی است. من برخلاف آقای گنج بخش اعتقاد ندارم ميرحسين فرستاده آقای خامنه ای است. اما ايشان دقيقاً فرستاده آقای هاشمی رفسنجانی است، منابع مالی اش مشخص است، دور و برش پر است از کسانی که در دستگاه آقای رفسنجانی دست داشته اند. اما نقش محسن رضایی پایين آوردن آرای آقای احمدی نژاد است و ايشان ماموريتی برای اينکه برنامه اقتصادی ارائه دهد، عمدتاً ندارد. اين ها هيچکدام به خاطر منافع ملی و دفاع از آزادی شکل نمی گيرد.
خانم گوارايی، شما حد و مرزها را بين دو نامزد اصولگرا چگونه می بينيد؟
فاطمه گوارايی: در پيوند با تمايز های اين دو نامزد من اساساً توجهی به برنامه های آقای احمدی نژاد ندارم زيرا در عمل تغييری ايجاد نخواهد کرد. او مسلماً راه قبلی را ادامه خواهد داد. اما در برنامه های آقای محسن رضایی به رغم حضور ضعيف او، در مورد مسائل زنان با روی گشاده برخورد کرده اند، حتی مسئله پذيرش کنوانسيون را مطرح کرده اند و اينکه وزير زن داشته باشيم، در عرصه مسائل اقتصادی ديدگاه متفاوتی را مطرح کرده اند و همينطور درباره انرژی هسته ای و روابط با نظام بين المللی. جهت گيری اش در جاهايی متفاوت از آقای احمدی نژاد است.
آقا گنج بخش نظرتان را در مورد تمايز بين نامزدهای اصولگرا بفرماييد.
اميرحسين گنج بخش: آقای احمدی نژاد چهار سال است که حکومت کرده و چيزی هم نگفته که می خواهد تغيير دهد، کاری که کرده از اين کارهای پوپوليستی بوده که پول بين مردم پخش کند که بتواند رای شان را بگيرد. آقای رضائی جزو اصولگرايانی است که رفتار سنتی اهميت آنچنانی برايشان ندارد، کوشش می کند با توجه به مطالبات مردم چهره ای نشان دهد که بله ما با آزادی های مدنی موافقيم و مخالف زنان نيستيم. در زمينه سياست خارجی او مسئله اتمی ايران را يک کمی معقولانه تر بررسی کرده تا دو نامزد ديگر.
برای اولين بار در اين دوره نامزدها فرصت مناظره با يکديگر را هم درهفته پيش از انتخابات پيدا خواهند کرد.
همچنين برای اولين بار نامزدها برنامه های خود را در بخشی از تلويزيون دولتی ايران که مخاطبانش ايرانيان مقيم خارج از ايران هستند، برنامه های خود را مطرح کردند.
در برنامه اين هفته ديدگاه ها، با سه تحليلگر و فعال سياسی در ايران و در خارج از ايران با سه نظر متفاوت، بازتاب تبليغات راديوتلويزيونی نامزدها و رئوس برنامه های آنان را در ميان می گذاريم: با فريبرز رئيس دانا، پژوهشگر در زمينه اقتصاد و تحليلگر سياسی در تهران، فاطمه گوارايی، عضو شورای فعالان ملی مذهبی و فعال مدافع پيشبرد حقوق زنان در تهران و اميرحسين گنج بخش، عضو اتحاد جمهوری خواهان ايران در واشنگتن.
راديو فردا: آقای رئيس دانا، نطق های انتخاباتی چهار نامزد رئيس جمهوری و تبليغاتشان در صدا و سيما چه بازتابی در جامعه داشته؟
فريبرز رئيس دانا: من به اندازه انتخابات پيشين ترغيب و انگيزه در مردم مشاهده نکردم. پس از سی سال مردم متوجه شده اند که حرف هايی که گفته می شود، ارزشی از نظر ايجاد نيرويی که بتواند تحول اساسی در جامعه برای رفع تورم و بيکاری، و به سود آزادی و تشکل های مدنی ايجاد کند، ندارد. اين استباط من است و امکان هم دارد که دارم برداشت خودم را جايگزين برداشت مردم می کنم. تجربه طولانی فعاليت سياسی به من نشان داده که می توانم بعضی چيزها را قاطعانه بگويم و آن اينست که مردم تمايز و تفاوت جدی نمی بينند. من بعنوان يک کارشناس متوجه تفاوت های اساسی ميان نامزدها نشدم. فقط از نظر برخی شعارهای آزاديخواهانه، کروبی يک چيزهايی می گويد ولی مردم می دانند که او کسی نيست که آنها را پياده کند. تمام نهادها خارج از اراده رئيس جمهوری است.
نظر خانم گوارايی را هم بپرسيم.
فاطمه گوارايی: شايد تفاوت های اساسی ميان کانديداهای اصلاح طلب برای ايجاد تغييرات اساسی آنگونه که مد نظر آقای رئيس دانا و گروه های هم فکر وجود نداشته باشد. ولی چيزی که عده ای را در جامعه نظير ما به شرکت در انتخابات فراخوانده، اين است که در گام نخست دنبال اين هستيم که جلوی تخريب بيش از اندازه را بگيريم.
آقای گنج بخش اين اولين سالی است که نامزدهای انتخاباتی، ايرانيان خارج از کشور را بطور مشخص مخاطب قرار داده اند، از طريق شبکه جام جم. تا چه حد ايرانی ها در خارج از کشور به اين توجه کرده اند.
اميرحسين گنج بخش: من فکر می کنم مسئله انتخابات را در کشورهايی مانند ايران بايد در هر مورد بررسی کرد و ديد که آيا شرکت در اين انتخابات چه معنی می دهد يا شرکت نکردن چه معنی می دهد. خصوصاً ماها که در خارج از کشور هستيم و مشکلات روزمره مردم را، چه مسئله بيکاری، چه تورم چه محيط زيست مثل آنها لمس نمی کنيم. درهر انتخابات غيرآزاد اگر برنامه هايی که داده می شود، قابل اجرا باشد آدم با يک رده بندی بالاخره به يک نامزد رای می دهد. اما همانطور که آقای رئيس دانا توضيح دادند کار دست کس ديگری است. از سوی ديگر امروز به خاطر بالا بودن سطح مردم می خواهند متجدد زندگی کنند، در کشوری باشند که کرامت انسانی در آن رعايت شود، اين بالا رفتن سطح باعث شده که اين تبليغات مطرح شود. ديگر اينکه از تجربه ۱۲ سال پيش آقای خاتمی به اين نتيجه رسيدند که اين بخش تحصيل کرده جامعه است که می تواند در انتخابات تاثيرگذار باشد. اينکه امروز می خواهند با ايرانيان خارج از کشور صحبت کنند از همين موضوع ناشی می شود. ما بايد نظر نامزدها را در مورد دو مسئله جويا شويم: يک آزادی مخالفت با جمهوری اسلامی بعنوان حق طبيعی يک انسان در ايران و دوم برخورد به فرمان حکومتی. اگر اين دو حرف را تاييد کنند می توان گفت اين آزمون را گذرانده اند.
آقای رئيس دانا، تمايز برنامه های آقای ميرحسين موسوی و مهدی کروبی را در زمينه های سياسی اقتصادی و امور ديگر چگونه می بينيد؟
فریبرز رئیس دانا: باز مجبورم تکرار کنم تمايزی که يکی را از ديگری متمايز کند، وجود ندارد. تفاوتهايی هست که وقتی سنجيده می شوند معلوم می شود که اين تفاوتها بسيار سطحی هستند. مثلاً وقتی آقای کروبی از آزادی های گسترده و حقوق اقليت ها صحبت می کند. اما بحث اينجاست که وفاداری وی نسبت به قانون اساسی اين اجازه را به او نمی دهد. وقتی آقای موسوی از برخی برنامه های اقتصادی صحبت می کند بايد بگويد بطور اساسی با اينها چه کار می خواهد بکند. نظام تشخيص نداده است که آقای احمدی نژاد دارد مملکت را بسوی پرتگاه می کشد، اگرنه هم حق را دارد هم قدرت را که او را جابجا کند. بيرون آمدن از اين ورطه در گرو برخورد کردن اساسی با موانع توسعه و با موانع دموکراسی است. اگر اين چهار نفر از نظر من که چهل سال است اقتصاد کشور را دنبال می کنم، فرق ندارند، چرا بايد بروم رای بدهم.
خانم گوارايی، تمايزها را در برنامه های دو نامزد اصلاح طلب چگونه می بينيد؟
فاطمه گوارايی: از نظر بسياری از تحليلگران سياسی، ايران در شرايط کنونی آمادگی برای داشتن تجربه ديگری غير از پيگيری مسير اصلاح طلبی ندارد. من هم با ديگر دوستان هم‌رای هستم که ما کانديدای خواست های گروه های مختلف مثل زنان يا کارگران را نداريم. انتخاب ما محدود شد به اين چهار نفر. به رغم نظر اين دو دوست اگر ذره ای بتوانيم از آلام توده های مردم بکاهيم و ما آن يک قدم را برنداريم، نسبت به جامعه مان جفا کرديم. شورای فعالان به اين نتيجه رسيد با اين ديد که جلوگيری کنيم از روی کار آمدن نامزدی که ضرر صد در صد برای جامعه خواهد داشت. پس از بررسی در شورای فعالان برای اينکه به کدام نامزد رای بدهند، با يک آرای بالاتر آقای موسوی مطرح شد. وجوه تمايز آقای موسوی اين هاست: اصلاح طلبان پشتيبان او هستند، برنامه ای که برای اصلاح اقتصاد ايران از سوی او ارائه شده، کارآمد تر از برنامه اقتصادی جناب آقای کروبی است، بيشتر به عمل و اجرا توجه داشته تا شعار، مهمتر از همه شخص خاتمی تمام حيثيت و آبروی خود را بعنوان چهره شاخص اصلاح طلبی در ايران روی ايشان قرار داده است.
آقای گنج بخش، شما تمايزهای ميان برنامه های موسوی و کروبی را در کجا می بينيد؟
اميرحسين گنج بخش: با وجود اينکه هيچيک از نامزدها از آزمون انتخاب شدن من رد نشده اند، مهدی کروبی متفاوت تر از موسوی است. يک اينکه موسوی کانديد آقای خامنه ای است همراه با آقای احمدی نژاد. دو اينکه مهدی کروبی حزب درست کرده و خارج از اين بازی قرار گرفته. سه اينکه بخش مهم تيم مهدی کروبی از ميان زندانيان سياسی جمهوری اسلامی هستند، کسانی که هزينه داده اند برای حرفهايشان. نکته چهارم اينکه راجع به مهمترين مسئله ساختار سياسی ايران، يعنی تغيير قانون اساسی حرف زده و خواستار آن شده است و حداقل، گفتمان آنرا مطرح کرده است. پنجم اينکه درباره حقوق شهروندی، تابوها و خط قرمزهای جمهوری اسلامی را رد کرده است، نمونه آن نطق خانم کديور در دفاع از حقوق بهاييان ايران است.
در اين بخش به برنامه های اصولگرايان بپردازيم و تمايز های دو نامزد آن: احمدی نژاد رئيس جمهور و رقيب درون جناحی اش محسن رضائی. آقای رئيس دانا؟
فريبرز رئيس دانا: تمايزها ميان نامزدهای اصلاح طلب يا ميان اصولگرايان سطحی است. من برخلاف آقای گنج بخش اعتقاد ندارم ميرحسين فرستاده آقای خامنه ای است. اما ايشان دقيقاً فرستاده آقای هاشمی رفسنجانی است، منابع مالی اش مشخص است، دور و برش پر است از کسانی که در دستگاه آقای رفسنجانی دست داشته اند. اما نقش محسن رضایی پایين آوردن آرای آقای احمدی نژاد است و ايشان ماموريتی برای اينکه برنامه اقتصادی ارائه دهد، عمدتاً ندارد. اين ها هيچکدام به خاطر منافع ملی و دفاع از آزادی شکل نمی گيرد.
خانم گوارايی، شما حد و مرزها را بين دو نامزد اصولگرا چگونه می بينيد؟
فاطمه گوارايی: در پيوند با تمايز های اين دو نامزد من اساساً توجهی به برنامه های آقای احمدی نژاد ندارم زيرا در عمل تغييری ايجاد نخواهد کرد. او مسلماً راه قبلی را ادامه خواهد داد. اما در برنامه های آقای محسن رضایی به رغم حضور ضعيف او، در مورد مسائل زنان با روی گشاده برخورد کرده اند، حتی مسئله پذيرش کنوانسيون را مطرح کرده اند و اينکه وزير زن داشته باشيم، در عرصه مسائل اقتصادی ديدگاه متفاوتی را مطرح کرده اند و همينطور درباره انرژی هسته ای و روابط با نظام بين المللی. جهت گيری اش در جاهايی متفاوت از آقای احمدی نژاد است.
آقا گنج بخش نظرتان را در مورد تمايز بين نامزدهای اصولگرا بفرماييد.
اميرحسين گنج بخش: آقای احمدی نژاد چهار سال است که حکومت کرده و چيزی هم نگفته که می خواهد تغيير دهد، کاری که کرده از اين کارهای پوپوليستی بوده که پول بين مردم پخش کند که بتواند رای شان را بگيرد. آقای رضائی جزو اصولگرايانی است که رفتار سنتی اهميت آنچنانی برايشان ندارد، کوشش می کند با توجه به مطالبات مردم چهره ای نشان دهد که بله ما با آزادی های مدنی موافقيم و مخالف زنان نيستيم. در زمينه سياست خارجی او مسئله اتمی ايران را يک کمی معقولانه تر بررسی کرده تا دو نامزد ديگر.
