ایران و آمریکا در روزهای منتهی به اولین دور گفت‌وگوها در عمان، و اکنون در روزهای پس از آن تقریباً اشاره‌ای به جزئیات خواسته‌های خود نکرده‌اند. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده اما بارها گفته است که چیزی جز دست نیافتن ایران به سلاح اتمی نمی‌خواهد. این رویکرد مورد انتقاد مخالفان گفت‌وگو با تهران بوده است که می‌گویند چنین هدفی در تقابل با ایران کافی نیست و واشینگتن باید به سایر جنبه‌های رفتار ایران نیز بپردازد؛ برنامهٔ موشکی تهران، حمایت از گروه‌های نیابتی در منطقهٔ خاورمیانه و حتی نقض حقوق‌بشر.
تهران اما تاکید می‌کند که تنها دربارهٔ برنامه هسته‌ای خود و اطمینان دادن از اهداف «صلح‌آمیز» آن آماده گفت‌وگوست و در روزهای منتهی به اولین دیدار در عمان هم چند مقام جمهوری اسلامی تاکید کردند که ایران قصد تولید سلاح اتمی ندارد.
به‌رغم آن‌که از جزئیات گفت‌وگوهای مسقط خبری به بیرون درز نکرده، اما استیو ویتکاف فرستاده رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه که هدایت مذاکره با ایران را برعهده دارد روز ۲۵ فروردین در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «فاکس‌نیوز»، روزنه‌ای به این مذاکرات گشود و گفت تعامل با طرف ایرانی که «مثبت و سازنده» بود، بر دو موضوع تمرکز دارد: راستی‌آزمایی برنامه غنی‌سازی ایران که «نیازی به انجام آن بیش از سطح ۳.۶۷ درصد نیست» و «راستی‌آزمایی در زمینه ساخت سلاح».
به گفته او، این موضوع «شامل موشک‌ها، نوع موشک‌های انبار شده و ماشه بمب» می‌شود.
فابین هینز، پژوهشگر انستیتوی بین‌المللی مطالعات استراتژیک در برلین، معتقد است که اشاره آقای ویتکاف «احتمالاً به موشک‌هایی است که در تئوری می‌توانند سلاح‌های هسته‌ای حمل کنند»؛ موشک‌هایی که البته قادر به حمل کلاهک‌های معمولی هم هستند.
تهران همواره مذاکره بر سر برنامهٔ موشکی خود را یک «خط قرمز» خوانده است. مشخص نیست وقتی استیو ویتکاف از موشک و انبارهای ذخیره آن سخن می‌گوید دقیقا منظورش چیست و آیا این موضوع در دور اول تعامل میان دو طرف مطرح شده است یا خیر؟
تهران هنوز به این اظهارات واکنش نشان نداده، اما فابین هینز به رادیوفردا می‌گوید: «تنها راه‌حل این موضوع می‌تواند این باشد که مذاکره در مورد پیشرفت‌های موشکیِ بالقوه آینده با برد بلندتر باشد، مانند موشک‌های بالستیک قاره‌پیما که می‌توانند به آمریکا برسند».
ایران اگرچه همواره تلاش برای تولید سلاح اتمی را رد کرده، اما کشورهای غربی تهران را متهم می‌کنند که فعالیت‌های فضایی‌‌اش پوششی برای توسعهٔ برنامهٔ موشکی و استفادهٔ احتمالی نظامی از آن است. از جمله تلاش‌ها و پیشرفت‌هایی که ایران در این زمینه به دست آورده، ساخت موتور‌هایی با استفاده از سوخت جامد است که به سبک‌تر شدنِ پرتابه، برد و سرعت آن افزوده است.
بازگشت «پی‌ام‌دی»؟
اما بخش دیگری از صحبت‌های استیو ویتکاف در فاکس‌نیوز که پرسش‌هایی را مطرح کرده، این بخش است که او در اشاره به راستی‌آزمایی برای جلوگیری از نظامی‌شدن برنامهٔ هسته‌ای ایران به «ماشه بمب» اشاره می‌کند؛ بخشی از سلاح هسته‌ای که عملاً انفجار اتمی را ممکن می‌کند.
اما آقای ویتکاف هیچ توضیح بیشتری در این زمینه نداده که آیا اشاره او به یک ماشه فیزیکی است یا منظورش تحقیقاتی است که ایران متهم به انجام آن در حدود ۲۲ سال پیش است. این موضوع بخشی از پرونده مناقشه‌برانگیزِ «جنبهٔ احتمالاً نظامی برنامهٔ هسته‌ای ایران» یا همان «پی‌ام‌دی» است که پیش از به اجرا درآمدنِ برجام در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بسته شد.
هم مخالفان برجام و هم موافقان آن در گفت‌وگوهایی که رادیوفردا با آن‌ها داشت اذعان کردند که بسته شدن این پرونده نه روندی «فنی» بلکه «سیاسی» طی کرد تا توافق اتمی اجرایی شود. از همین رو هم، از همان ابتدای اجرای برجام چالش گذشتهٔ برنامهٔ هسته‌ای ایران و سوالاتی که بی‌جواب مانده بود، همواره پا برجا ماند.
این چالش چند سال بعد، در پی سرقت آرشیو هسته‌ای ایران توسط اسرائیل، و افشای آن پررنگ‌تر شد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم چاره‌ای جز طرح سوال از ایران نداشت. سوالاتی که برخی از آن‌ها همچنان بی‌پاسخ مانده و در گزارش‌های متعدد رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم بازتاب دارد.
یکی از موارد مناقشه‌برانگیز پروندهٔ «پی‌ام‌دی» مربوط به آزمایش چاشنی‌های انفجاری در تأسیسات پارچین در شرق تهران است. تأسیساتی که حتی نمونه‌برداری بازرسان آژانس از آن هم به پایان گمانه‌ها دربارهٔ آن منجر نشد. در درگیری نظامی بین ایران و اسرائیل در سال گذشته هم پارچین از جمله اماکنی بود که هدف حمله قرار گرفت و به گزارش چند رسانه و نهاد ناظر خساراتی نیز به آن وارد آمد.
امروز اما پرسش‌های آژانس فراتر از پارچین است و شامل مکان‌هایی در مریوان و ورامین (تورقوزآباد) هم می‌شود. با عدم پاسخگویی به سوالات آژانس، پرونده ایران در این نهاد بین‌المللی پیچیده‌تر شده و بار دیگر در یک‌قدمی شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار گرفته است.
فابین هینز در این زمینه به رادیو فردا می‌گوید ممکن است طرح موضوع «ماشهٔ بمب» توسط ویتکاف اشاره به گذشتهٔ برنامهٔ هسته‌ای ایران باشد که راستی‌آزمایی آن «ممکن است شامل بازرسی از سایت‌هایی که در این زمینه شناسایی شده‌اند و مصاحبه با دانشمندان مرتبط با این برنامه باشد» اما «این کار هم ساده نیست، چون ایران اساساً باید بپذیرد که به مردم خود و جهان دروغ گفته و تا سال ۲۰۰۳ برنامه تسلیحات هسته‌ای داشته است».
او بر این باور است که حل این موضوع «غیرممکن نیست، اما دشوار است».
