شمار سوانح هوایی در روسیه در سال ۲۰۲۴ از سال قبل که خود رکورددار بود پیشی گرفته است. کارشناسان معتقدند این وضعیت ناشی از ناتوانی خطوط هوایی روسیه برای تعمیرات به موقع هواپیماهای مسافربری بعد از وضع تحریم‌های غرب است.
هواپیماهای ساخت روسیه نیز با مشکل روبرو شده. گزارش‌ها حاکی‌ست تنها در یک هفتهٔ گذشته سه فروند «سوپرجت ۱۰۰» به دلیل نقص فنی زمین‌گیر شده‌اند.
رکورد حوادث هوایی در روسیه
روزنامهٔ «نوایا گازتا» با اتکا به گزارش‌های رسمی برآورد کرده است که در سال ۲۰۲۳، نواقص فنی در هواپیماهای مسافربری در روسیه بیش از ۱۵۰ بار گزارش شد که نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایش ۱۸۸ درصدی نشان می‌دهد. براساس همین گزارش، در سال ۲۰۲۴ که تا پایان آن هنوز یک ماه باقی مانده، ۲۰۸ مورد نقص فنی در هواپیماهای مسافربری مخابره شد که افزایش ۳۰ درصدی نسبت به سال قبل و یا بیش از ۲۰۰ درصدی نسبت به دو سال پیش است، سالی که بوئینگ و ایرباس در چارچوب تحریم‌های غرب، پشتیبانی هواپیماهای مسافربری در روسیه را متوقف کردند.
در این برآورد تنها مواردی محاسبه شده که برای هواپیماهای مسافربری پس از صعود و در حین پرواز یا فرود به وجود آمده. گفته می‌شود در سال جاری میلادی هواپیماهای مسافربری در روسیه دست‌کم ۹۰ بار ناچار شده‌اند به فرودگاه بازگردند یا به دلیل بروز نواقص فنی در هنگام پرواز، فرود اضطراری داشته‌اند. در ۳۰ درصد کل موارد فوق موتور، در ۲۵ درصد شاسی، در ۲۰ درصد ترمز، ۱۰ درصد مشکلات سیستم هواکش، پنج درصد ترک شیشه جلو، پنج درصد فلپ بال و سایر موارد به دلیل نواقص دیگر بود.
این گزارش می‌افزاید، نواقص فنی که مانع پرواز هواپیماهای مسافربری شده به مراتب بیشتر است.
نشریهٔ آمریکایی «نیوزویک» نیز بیش از ۱۸۰ مورد نقض فنی هواپیماهای مسافربری در روسیه را در سال ۲۰۲۳ و بیش از ۲۰۰ مورد در سال ۲۰۲۴ محاسبه کرده است. گفته می‌شود بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ (طی چهار سال پیش از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین و وضع تحریم‌های غرب علیه روسیه) میانگین نقص فنی در هواپیماهای مسافربری ۵۵ مورد در سال بود. به عبارت دیگر، در سال گذشته شمار موارد نقص فنی سه برابر و طی سال جاری میلادی بیشتر از چهار برابر نسبت به سال‌های قبل از جنگ بوده است.
ایکائو (سازمان بین‌المللی هوانوردی) در پاییز سال ۲۰۲۳، روسیه را به دلیل عدم‌امنیت پروازهای مسافربری با «پرچم قرمز» علامت‌گذاری کرد. در این فهرست غیر از روسیه تنها سه کشور دیگر ثبت شده‌اند: لیبریا، بوتان و جمهوری دموکراتیک کنگو.
مشکلات پشتیبانی و تجدید ناوگان
پس از وضع تحریم‌های غرب، آژانس فدرال هوانوردی کشوری به خطوط هوایی روسیه اجازه داده که خود وضعیت فنی هواپیماهای موجود را ارزیابی کنند و در صورت نیاز تعمیرات انجام دهند. گزارش‌های متعدد منتشر شده حامی است که چندین فروند هواپیما زمین‌گیر شده‌اند تا منبع قطعات یدکی برای تعمیر سایر هواپیماها باشند.
چندی پیش مشاوران شرکت «الیور ویمن» مستقر در نیویورک پیش‌بینی کردند که چنانچه شرکت‌های غربی فروش قطعات و یا پشتیبانی از هواپیماهای فروخته‌شده به روسیه را از سر نگیرند، تا دو سال دیگر شمار هواپیماهای مسافربری غربی در روسیه از ۷۳۶ فروند که در آستانهٔ جنگ وجود داشت، تا پایان سال آیندهٔ میلادی نصف می‌شود و از آن به بعد سالانه ۲۰ درصد کاهش می‌یابد.
از سوی دیگر، به فرمان ولادیمیر پوتین، دست‌کم نیمی از ناوگان خطوط هوایی روسیه تا سال ۲۰۳۰ باید از هواپیماهای ساخت داخل باشد. برای دستیابی به این هدف، باید در سال آینده ۱۲۰ فروند هواپیمای مسافربری در روسیه تولید شود و این ظرفیت سالانه به گونه‌ای افزایش یابد که تا سال ۲۰۳۰ به تولید بیش از ۲۳۰ فروند هواپیمای مسافربری برسد. این دستور ساخت بیش از ۱۰۰۰ فروند هواپیمای مسافربری در حالی صادر شده که طی ۵۰ سال گذشته به طور متوسط سالانه ۴۰ الی ۵۰ فروند هواپیمای مسافربری در روسیه تولید می‌شد.
«سوپرجت»، رکوردار مشکلات فنی
روز دوشنبه، ۱۲ آذر، یک هواپیمای «سوپرجت ۱۰۰» متعلق به شرکت هواپیمایی روسی «آزیموت» که از سوچی به مقصد تفرجگاه مینرالنی وودی به پرواز درآمده بود، ۴۵ دقیقه پس از پرواز ناچار شد «به دلیل نقص فنی» به مبدأ بازگردد. برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند که سنسور نقص فیلتر سوخت در این هواپیما فعال شده بود.
دقیقاً یک هفته قبل مشکل سیستم هیدرولیک باعث شد یک «سوپرجت ۱۰۰» ناچار شود به طور اضطراری در شهر کراسنویارسک به زمین بنشیند و یک روز قبل از آن، یک فروند دیگر «سوپرجت ۱۰۰» پس از فرود در آنتالیا در ترکیه دچار حریق شد اما هیچ تلفاتی نداشت.
به گزارش خبرگزاری «آگنستوو»، طی سه سال گذشته در همین هواپیما بیش از ۱۵ بار موارد گوناگون نقض فنی ثبت شده بود.
تعمیرات در ایران
روسیه در سال‌های گذشته تلاش فراوان کرده بود تا هواپیمای «سوپرجت ۱۰۰» به ایران بفروشد. برخی گزارش‌ها حاکی‌ست کل این طرح از جمله با این هدف راه‌اندازی شده بود تا در شرایط تحریم‌های غرب، خطوط هوایی در ایران از هواپیماهای تولید روسیه استفاده کنند. این ابتکار سرانجام به آن دلیل به ثمر ننشست که ۲۲ درصد قطعات «سوپرجت» در آمریکا تولید می‌شد و واشینگتن به مسکو اجازه نداد این هواپیماها را به تهران تحویل دهد.
پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین و وضع تحریم‌های غرب علیه مسکو، وضعیت به کلی متحول شده و روسیه در بهار سال گذشته اعلام کرد که برای پشتیانی ناوگان مسافربری خود خواهان کمک ایران است. تفاهمنامهٔ «ساخت و تعمیر هواپیما و افزایش پروازهای مستقیم» بین دو کشور امضا شد و یک ایرباس شرکت «آئروفلوت» و سپس یک فروند بمباردیه متعلق به خطوط هوایی تاتارستان برای تعمیر به ایران فرستاده شدند.
همزمان گزارش‌هایی منتشر شد که موتور فرانسوی «سوپرجت» نیز برای مهندسی معکوس به تهران ارسال شده است. پس از گزارش‌های متعدد از تاخیر مکرر ایران در پس فرستادن هواپیماهای تعمیر شده به روسیه ظاهراً این همکاری متوقف شده.
پنهانکاری مشکلات
آمار تازهٔ نقص فنی در هواپیماهای مسافربری روسیه در حالی منتشر می‌شود که چندی پیش آرتم کورنیاکو، یک سخنگوی «روس‌آویاتسیا»، آژانس فدرال هوانوردی کشوری، ادعا کرد که شمار حوادث هوایی با هواپیماهای مسافربری در روسیه «کاهش یافته» و گزارش‌هایی که این ادعا را به چالش کشیده «ارتباطی با واقعیت ندارد».
در این میان آندره پاتراکوف، مدیر سازمان غیرانتفایی «ران‌آویا» که امنیت پروازهای مسافربری در روسیه را مورد تحلیل قرار می‌دهد، معتقد است که موارد نقص فنی در هواپیماهای مسافربری به مراتب بیشتر از آمار رسمی است که «احتمالاً موارد نقص کوچک را حتی در نظر نمی‌گیرد».
او به نقل از منابع خود افزود مدیریت آژانس فدرال هوانوردی کشوری از مارس ۲۰۲۲ و همزمان با وضع تحریم‌های غرب، به کارکنان خطوط هوایی روسیه دستور داد که موارد نقص هواپیماهای مسافربری را روی کاغذ ثبت نکنند، بلکه این اطلاعات را شفاهی به طرف‌های مربوط اطلاع دهند.
پیش‌تر نشریهٔ تحقیقاتی «پروئکت» نیز چنین درخواستی را علنی کرده بود. در گزارش «پروئکت» به نقل از یک خلبان خطوط هوایی روسی «نوردویند» که هویت‌اش فاش نشده آمده که در زمستان گذشته در فرودگاه کازان ناگهان از «بوئینگ ۷۳۷» سوخت نشت کرد و ۱۹۰ مسافر که سوار بر این هواپیما منتظر پرواز بودند به سالن انتظار منتقل شدند.
به گفتهٔ او، کارکنان فنی تعجبی از بروز این مشکل نداشتند و یکی از آنها گفت تاکنون بیش از پنج بار این اتفاق برای این هواپیما رخ داده اما «مدیریت دستور داده که این‌گونه موارد علنی نشود».
