دولت دونالد ترامپ فشارها بر عراق را «افزایش» داده تا صادرات نفت اقلیم کردستان را دوباره «آغاز» کند و تهدید کرده در غیر این صورت، این کشور نیز مانند ایران با «تحریم‌های واشینگتن روبه‌رو خواهد شد».
خبرگزاری رویترز روز جمعه، سوم اسفند در گزارشی به نقل از هشت منبع آگاه در اربیل، بغداد و واشینگتن گزارش داده که این سیاست بخشی از راهبرد «فشار حداکثری» رئیس‌جمهور آمریکا علیه تهران است.
یک روز پس از انتشار این گزارش، فرهاد علاالدین، مشاور امور خارجه نخست‌وزیر عراق در گفتوگو با رویترز، گزارش‌ها مبنی بر «فشار» آمریکا در این زمینه و «تهدید» مبنی بر اعمال تحریم‌های ایالات متحده بر بغداد را رد کرد.
ازسرگیری سریع صادرات نفت از اقلیم کردستان عراق می‌تواند کاهش احتمالی صادرات نفت ایران را جبران کند. آمریکا متعهد شده که صادرات نفت ایران را به صفر برساند تا با قطع درآمدهای نفتی این کشور، روند دستیابی تهران به تسلیحات هسته‌ای را کندتر کند.
روز دوشنبه، وزیر نفت عراق به‌طور غیرمنتظره‌ای اعلام کرد که صادرات نفت اقلیم کردستان از هفته آینده از سر گرفته خواهد شد. این تصمیم می‌تواند به اختلافی تقریباً دوساله پایان دهد که باعث توقف انتقال روزانه بیش از ۳۰۰ هزار بشکه نفت اقلیم کردستان به بازارهای جهانی از طریق ترکیه شده بود.
این هشت منبع در بغداد، واشینگتن و اربیل، پایتخت اقلیم کردستان عراق، که نخواستند نامشان فاش شود، در گفتوگو با رویترز، گفته‌اند فشارهای دولت جدید آمریکا نقش کلیدی در این تصمیم داشته است.
تنش میان عراق، آمریکا و ایران
ایران، عراق را شریک حیاتی خود در برابر تحریم‌ها می‌داند، اما بغداد که هم با ایالات متحده و هم با ایران همکاری دارد، نمی‌خواهد قربانی سیاست‌های ترامپ برای فشار بر تهران شود.
رئيس جمهور آمریکا از محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، خواسته که روابط اقتصادی و نظامی کشورش را با ایران «قطع» کند. هفته گذشته، رویترز گزارش داد که بانک مرکزی عراق، به «درخواست وزارت خزانه‌داری آمریکا»، دسترسی پنج بانک خصوصی عراقی به دلار را مسدود کرده است.
با این حال، منابع یادشده می‌گویند که هنوز مشکلات فنی بر سر آغاز صادرات نفت از اقلیم کردستان وجود دارد و پرسش‌های زیادی در این زمینه مطرح هستند.
توقف قاچاق نفت اقلیم کردستان به ایران
با بسته شدن خط لوله انتقال نفت کردستان به بندر جیهان ترکیه از سال ۲۰۲۳، قاچاق نفت دولت اقلیم به ایران افزایش یافته است. شش منبع از هشت منبع رویترز تأیید کرده‌اند که آمریکا از بغداد خواسته که این روند را «متوقف» کند.
بر اساس گزارش رویترز در ژوئیه سال ۲۰۲۴، روزانه حدود ۲۰۰ هزار بشکه نفت ارزان‌قیمت از اقلیم کردستان به ایران و تا حدی به ترکیه قاچاق می‌شود. منابع می‌گویند در حال حاضر نیز این میزان همچنان در همان سطح باقی مانده است.
یک مقام نفتی عراق که از نحوۀ انتقال نفت به ایران اطلاع دارد، در این خصوص به رویترز می‌گوید: «آمریکا به بغداد فشار می‌آورد تا نفت اقلیم کردستان به‌جای فروش ارزان به ایران، از طریق ترکیه به بازارهای جهانی صادر شود.»
در حالی که بسته شدن خط لوله ترکیه باعث افزایش قاچاق نفت اقلیم کردستان به ایران شده، کارشناسان می‌گویند «یک شبکۀ گسترده‌تر قاچاق در عراق وجود دارد که سالانه دست‌کم یک میلیارد دلار برای ایران و نیروهای نیابتی‌اش درآمد ایجاد می‌کند. این شبکه از زمان روی کار آمدن السودانی در سال ۲۰۲۲ گسترش یافته است».
دو مقام دولت آمریکا تأیید کرده‌اند که واشینگتن از دولت عراق خواسته صادرات نفت اقلیم کردستان را از سر بگیرد. یکی از آن‌ها گفته که این اقدام می‌تواند مانع افزایش قیمت جهانی نفت شود.
یک مقام کاخ سفید در پاسخ به پرسشی دربارۀ فشار آمریکا برای ازسرگیری صادرات نفت اقلیم کردستان گفت: «این نه‌تنها برای امنیت منطقه‌ای مهم است که شرکای کرد ما بتوانند نفت خود را صادر کنند، بلکه به پایین نگه‌داشتن قیمت بنزین هم کمک می‌کند.»
بازگرداندن راهبرد «فشار حداکثری» علیه ایران یکی از اولین اقدامات ترامپ پس از بازگشت به قدرت در اواخر ژانویه سال جاری میلادی بود. علاوه بر تلاش برای رساندن صادرات نفت ایران به صفر، ترامپ به وزیر خزانه‌داری خود دستور داد اطمینان حاصل کند که ایران قادر به استفاده از سیستم مالی عراق نباشد.
ترامپ همچنین با وعدۀ کاهش هزینه‌های انرژی برای آمریکایی‌ها به قدرت بازگشت. کاهش شدید صادرات نفت ایران می‌تواند قیمت نفت و در نتیجه، قیمت جهانی بنزین را افزایش دهد.
ازسرگیری صادرات نفت کردستان می‌تواند بخشی از کاهش عرضه جهانی ناشی از قطع صادرات ایران را جبران کند، اما کارشناسان معتقدند تنها بخش کوچکی از بیش از ۲ میلیون بشکه در روز نفت خام و فرآورده‌های نفتی را که ایران صادر می‌کند، پوشش خواهد داد.
چالش‌های ازسرگیری صادرات نفت کردستان
در مارس ۲۰۲۳، پس از آنکه دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) آنکارا را به پرداخت یک و نیم میلیارد دلار غرامت به بغداد محکوم کرد، ترکیه در واکنش خط لوله صادرات نفت کردستان عراق را مسدود کرد.
منابع به رویترز گفته‌اند که همچنان مشکلاتی دربارۀ پرداخت‌ها، قیمت‌گذاری و نگهداری خط لوله وجود دارد و حتی در این هفته دو روز مذاکره در این رابطه در شهر اربیل صورت گرفته که البته نتیجه‌ای در پی نداشته است.
یک منبع دیگر به رویترز گفته که دولت مرکزی عراق می‌خواهد صادرات بدون انجام تعهداتی به دولت اقلیم کردستان (KRG) درباره پرداخت‌ها و بدون شفافیت در مورد مکانیزم پرداخت از سر گرفته شود. این منبع در اقلیم افزود: «ما نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم. ما به وضوح نیاز داریم که تضمین‌ها مشخص باشد.»
شرکت‌های خارجی نفتی فعال در کردستان نیز نگران نحوۀ پرداخت‌ها هستند. آلپ‌ارسلان بایراکتار، وزیر انرژی ترکیه، نیز به رویترز گفته که آنکارا هنوز هیچ اطلاعاتی از عراق درباره ازسرگیری جریان نفت دریافت نکرده است.
بازگشایی این خط لوله می‌تواند در اوپک‌پلاس، یعنی سازمان کشورهای صادرکنندۀ نفت به همراه روسیه و دیگر متحدان، مشکلاتی ایجاد کند. عراق تحت فشار بوده که به تعهدات خود برای کاهش تولید عمل کند. عرضه اضافی از منطقه کردستان عراق ممکن است بغداد را از هدف تعیین‌شده برای تولید اوپک‌پلاس فراتر ببرد.
یک مقام عراقی گفته که ممکن است این کشور بتواند فعالیت این خط لوله را از سر بگیرد و در عین حال با سیاست‌های عرضه اوپک‌پلاس همخوانی داشته باشد.
