هنگامی که ابومحمد الجولانی در مسجد اموی دمشق، یکی از قدیمی‌ترین عبادتگاه‌های جهان و نمادی از میراث باستانی سوریه، در مقابل جمعیتی پر هیاهو آزادی کشورش از پنج دهه حکومت خاندان اسد را اعلام کرد، فصل جدیدی از تاریخ این کشور آغاز شد.
جولانی در عملیات نظامی اخیر توانست ائتلافی از گروه‌های مخالف بشار اسد را تشکیل و آن را رهبری کند. این ائتلاف سرانجام در هجومی برق‌آسا به سمت دمشق، رژیم اسد را سرنگون کردند.
اما گذشتهٔ این جنگجوی کاریزماتیک بر آینده‌اش سایه انداخته است.
جولانی که پس از ورود به دمشق نام جهادی خود را کنار گذاشته و خود را با نامی که با آن متولد شده، احمد حسین الشرع می‌نامد، توسط ایالات متحده به عنوان یک تروریست تحت تعقیب شناخته شده است.
جولانی و شورشیان تحت امر او، هیئت تحریر الشام، سال‌ها برای تثبیت قدرت خود تلاش کردند اما در استان ادلب در گوشهٔ شمال غربی سوریه، توسط حکومت اسد و با حمایت ایران و روسیه عقب رانده شده بودند.
با این حال، جولانی در میان سازمان‌های افراطی مانور می‌داد و رقبا و متحدان سابق خود را یکی پس از دیگری حذف می‌کرد.
او تلاش داشت با صیقل دادن تصویر خود، نظر دولت‌های بین‌المللی و اقلیت‌های مذهبی و قومی سوریه را جلب و ادارهٔ استان ادلب را به عنوان الگویی از دولت نجات کشور معرفی کند.
در طول این مسیر، او لباس‌های سنتی اسلامی خود را، به عنوان یک چریک اسلام‌گرا، کنار گذاشت و برای مصاحبه‌های مطبوعاتی کت و شلوار می‌پوشید و از ساخت نهادهای دولتی و تنوع قومی در سوریه صحبت می‌کرد.
تحلیل‌گران می‌گویند او اکنون با آزمایشی بزرگ روبرو است: آیا می‌تواند سوری‌ها را متحد کند؟
آغاز به کار جولانی در عراق
دربارهٔ سال تولد ابومحمد الجولانی اختلاف نظر وجود دارد وزارت دادگستری ایالات متحده، سال تولد او را بین ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۹ میلادی تخمین می‌زنند. خود او اما در مصاحبه با شبکهٔ سی‌بی‌اس گفته که در سال ۱۹۸۲ و در ریاض به دنیا آمده است.
پدر او مهندس نفت بود و در شرکت‌های نفتی سعودی فعالیت می‌کرد. خانوادهٔ الشرع در سال ۱۹۸۹ به سوریه بازگشتند و او برای تحصیل در رشتهٔ پزشکی وارد دانشگاه شد.
اما دو سال بعد، در سال ۲۰۰۳ دانشگاه را رها کرد و به عراق رفت تا در کنار ابومصعب الزرقاوی و شورشیان القاعده، با نیروهای آمریکایی بجنگد.
بعد از کشته شدن الزرقاوی در سال ۲۰۰۶، جولانی به لبنان رفت تا بر آموزش اعضای گروه «جند الشام»، وابسته به القاعده، نظارت کند. اما وقتی به عراق برگشت، دستگیر شد و تا سال ۲۰۰۸ در زندانی متعلق به ایالات متحده در عراق زندانی بود.
هنگامی که در سال ۲۰۱۱ قیام مردمی در سوریه علیه حکومت بشار اسد، با سرکوب خشن دولت، منجر به جنگی تمام عیار در کشور شد، جولانی توسط ابوبکر البغدادی، که آن زمان خود را «رهبر دولت اسلامی عراق» می‌نامید، به سوریه اعزام شد تا جبهه النصره را تأسیس کند.
سه سال بعد وقتی ابوبکر البغدادی گروه «دولت اسلامی عراق و شام (داعش)» را تأسیس کرد، جولانی درخواست‌های بغدادی برای انحلال جبهه النصره و ادغام آن با داعش را رد کرد.
در عوض، او به القاعده اعلام وفاداری کرد و جبهه النصره به شاخه‌ای از القاعده تبدیل شد و در جنگ داخلی سوریه مدتی نیز با داعش جنگید.
چهرهٔ خشن یک جهادی
ابومحمد الجولانی در سال ۲۰۱۶ در اولین مصاحبهٔ خود در حالی که صورت خود را پوشانده بود، به خبرنگار شبکهٔ الجزیره گفت هدفش این است که سوریه تحت قوانین اسلامی اداره شود و روشن کرد که جایی برای اقلیت‌های علوی، شیعه، دروزی و مسیحی در سوریه وجود ندارد.
او کمی بعد بار دیگر در صفحهٔ تلویزیون ظاهر شد و برای اولین بار صورت خود را به عموم نشان داد. جولانی در این پیام ویدئویی، در حالی که لباس نظامی به تن و عمامه‌ای به سر داشت، اعلام کرد که گروهش از القاعده جدا شده و نامش به «جبهه فتح شام» تغییر کرده است.
این اقدام مسیر جولانی را هموار کرد تا بر گروه‌های مختلف شبه‌نظامی مسلط شود.
یک سال بعد، ائتلافی به رهبری او از چندین گروه دیگر تشکیل شد و «هیئت تحریر الشام»، به معنای سازمان آزادسازی سوریه، نام گرفت و قدرت جولانی در استان ادلب تثبیت شد.
«تساهل دینی و تکثر ملی»
با تثبیت قدرت جولانی در ادلب، پروژهٔ تغییر چهرهٔ او نیز آغاز شد. او کمی بعد، لباس نظامی را با پیراهن و شلوار جایگزین کرد و شروع به فراخوان برای تساهل دینی و تکثرگرایی ملی کرد.
جولانی همچنین به سوی اقلیت مذهبی دروزی در سوریه دست دوستی دراز کرد و با خانواده کردهایی که توسط شبه‌نظامیان تحت حمایت ترکیه کشته شده بودند، دیدار کرد.
جولانی در سال ۲۰۲۱ در اولین مصاحبهٔ خود با یک خبرنگار آمریکایی، در حالی که کت و شلوار پوشیده بود و به موهای کوتاه خود ژل زده بود، به شبکهٔ پی‌بی‌اس گفت که «گروهش هیچ تهدیدی برای غرب نیست» و تحریم‌هایی که علیه آنان وضع شده «ناعادلانه» است.
جروم دروُن، تحلیل‌گر ارشد گروه‌های جهادی و درگیری‌های مدرن در گروه بین‌المللی بحران، که طی چند سال گذشته بارها با جولانی ملاقات کرده، در مصاحبه‌ای با نشریه آمریکایی نیویورک‌تایمز، شرایطی که رهبر هیئت تحریر الشام با آن روبرو است را به شرایط ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، که در جنگ به شهرت بیشتری دست یافت، تشبیه کرده است.
درون گفت: «این لحظهٔ زلنسکیِ او است». زلنسکی نیز پیش از حمله روسیه به اوکراین با انتقادهای فراوانی روبرو بود، اما سپس به رهبری قدرتمند تغییر چهره یافت.
سوال این است که آیا جولانی می‌تواند در مسیر همان تحول گام بردارد یا خیر؟ آینده این را نشان خواهد داد.
