شبه‌جزیرهٔ کریمه که روسیه در سال ۲۰۱۴ از اوکراین تصرف کرد، در کانون خصمانه‌ترین رویارویی شرق و غرب از زمان جنگ سرد قرار گرفته است.
این مسئله اخیراً بار دیگر باعث درگیری دیگری بین دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین شد.
ترامپ از رهبر اوکراین به‌دلیل امتناع از به‌رسمیت‌شناختن اشغال کریمه توسط روسیه به‌عنوان بخشی از توافق صلح آمریکا برای پایان جنگ در اوکراین انتقاد کرد و روز پنجم اردیبهشت هم گفت «کریمه با روسیه خواهد ماند».
با این حال، زلنسکی اعلام کرده که اوکراین هرگز این شبه‌جزیرۀ اشغالی را به روسیه واگذار نخواهد کرد.
تاریخچه
کریمه که در جنوب اوکراین به دریای سیاه مشرف است، در قرن هجدهم همراه با بخش زیادی از سرزمین‌های قومی اوکراینی توسط کاترین کبیر به امپراتوری روسیه ملحق شد.
پایگاه نیروی دریایی روسیه در دریای سیاه در شهر سواستوپول نیز اندکی بعد تأسیس شد.
بیش از نیم‌میلیون نفر در جنگ کریمه بین سال‌های ۱۸۵۳ تا ۱۸۵۶ کشته شدند؛ جنگی که در آن قدرت‌های ژئوپلیتیکی رقیب، یعنی روسیه و امپراتوری عثمانی با حمایت بریتانیا و فرانسه، وارد نبرد شدند. این درگیری اروپا را دگرگون کرد و زمینه‌ساز جنگ جهانی اول شد.
در سال ۱۹۲۱، این شبه‌جزیره که در آن زمان عمدتاً تاتارهای مسلمان ساکن آن بودند، بخشی از اتحاد جماهیر شوروی شد. تاتارها در پایان جنگ جهانی دوم توسط ژوزف استالین به جرم همکاری با نازی‌ها به‌طور جمعی تبعید شدند.
کریمه تا سال ۱۹۵۴ بخشی از روسیه در درون اتحاد جماهیر شوروی بود تا این‌که نیکیتا خروشچف، جانشین استالین و اهل اوکراین، آن را به اوکراین که خود یک جمهوری شوروی بود، واگذار کرد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، اختلافات سیاسیِ دوره‌ای بر سر وضعیت کریمه بین مسکو و کی‌یف شکل گرفت تا این‌که روسیه در سال ۲۰۱۴ این منطقه را با زور تصرف کرد.
تصرف کریمه توسط روسیه
روسیه پس از برکناری ویکتور یانوکوویچ، رئیس‌جمهور طرفدار روسیه در اوکراین طی اعتراضات گسترده در فوریهٔ ۲۰۱۴، نیروهای خود را به شبه‌جزیرۀ کریمه فرستاد و کنترل این منطقه را به‌دست گرفت.
پس از برگزاری همه‌پرسی بحث‌برانگیز در کریمه و رأی به پیوستن به روسیه، مسکو در ۱۸ مارس ۲۰۱۴ رسماً کریمه را ضمیمهٔ خود کرد و پوتین اعلام کرد کریمه همیشه بخشی جدایی‌ناپذیر از روسیه بوده و خواهد بود.
مجمع عمومی سازمان ملل، ایالات متحده و بسیاری از کشورهای دیگر این الحاق را محکوم کردند و آمریکا و اتحادیهٔ اروپا تحریم‌هایی را علیه روسیه اعمال کردند. اما کشورهای معدودی هم کریمه را به‌عنوان بخشی از فدراسیون روسیه به‌رسمیت شناخته‌اند و کرملین اعلام کرده این موضوع «برای همیشه» خاتمه یافته است.
موضع زلنسکی دربارهٔ کریمه
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، واگذاری مناطق اشغالی توسط نیروهای روسی را رد کرده و تأکید دارد که حاکمیت اوکراین بر کریمه باید از طریق دیپلماسی بازگردانده شود.
اهمیت نظامی
پایگاه دریای سیاه روسیه در سواستوپول که از اوکراین اجاره شده بود، دسترسی مسکو به مدیترانه را فراهم می‌کند.
روسیه از زمان اعزام ده‌ها هزار سرباز به اوکراین در ۲۴ فوریهٔ ۲۰۲۲ (آن‌چه پوتین آن را «عملیات ویژهٔ نظامی» می‌نامد)، بارها از کریمه به‌عنوان سکوی پرتاب حملات موشکی و پهپادی علیه اوکراین استفاده کرده است. نیروهای اوکراینی نیز از زمان تهاجم ۲۰۲۲ به کریمه حملهٔ موشکی کرده‌اند.
پس از تهاجم نظامی گستردۀ روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، روسیه به‌طور مؤثر بنادر دریای سیاه اوکراین را محاصره کرد و صادرات غلات را که پیش از جنگ بخش حیاتی اقتصاد کی‌یف بود، به‌شدت محدود کرد. این امر باعث افزایش قیمت جهانی مواد غذایی و تهدید قحطی در کشورهای کم‌درآمد شد.
توافقی با عنوان «ابتکار غلات دریای سیاه» در ژوئیهٔ ۲۰۲۲ برای عبور ایمن از برخی بنادر حاصل شد، اما بعداً این توافق نیز فروپاشید.
جغرافیا
این شبه‌جزیرهٔ کوهستانی از طریق یک باریکهٔ زمینی در شمال به اوکراین متصل است و در شرق با تنگهٔ باریک کرچ از روسیه جدا می‌شود. پلی که روسیه بر روی این تنگه ساخته، در جریان جنگ آسیب دیده است.
کریمه با مساحت ۲۷ هزار کیلومتر مربع اندکی از بلژیک کوچک‌تر است و شهر سیمفروپل پایتخت آن محسوب می‌شود.
جمعیت
جمعیت کریمه پیش از جنگ حدود دو میلیون نفر بود. طبق سرشماری سال ۲۰۰۱ اوکراین، حدود ۵۸ درصد از جمعیت کریمه روس‌تبار، ۲۴ درصد اوکراینی و ۱۲ درصد تاتار بودند.
اقتصاد
آب‌وهوای معتدل کریمه این منطقه را پیش از جنگ روسیه و اوکراین به مقصدی محبوب برای گردشگران اوکراینی و روسی تبدیل کرده بود، به‌ویژه شهر یالتا که در سال ۱۹۴۵ رهبران پیروز جنگ جهانی دوم از شوروی، آمریکا و بریتانیا در آن گرد هم آمدند تا دربارهٔ آیندهٔ اروپا تصمیم‌گیری کنند.
پیش از تهاجم ۲۰۲۲، کریمه سه درصد از تولید ناخالص داخلی اوکراین را به خود اختصاص می‌داد. گندم، ذرت و آفتابگردان محصولات اصلی کشاورزی آن هستند.
کریمه همچنین دارای کارخانه‌های فرآوری مواد شیمیایی است و در کرچ در شرق کریمه سنگ‌آهن نیز استخراج می‌شود. اوکراین دو ترمینال غلات در کریمه دارد؛ یکی در کرچ و دیگری در سواستوپول.
