سومین گزارش سازمان ملل متحد درباره منابع آبی سیاره زمین، که چهارشنبه دوازدهم مارس انتشار یافت، یکبار دیگر بر کمبود رو گسترش آب، و مخاطرات آن برای توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی در شمار زیادی از مناطق جهان، تأکید می‌کند.
این گزارش در رابطه با «مجمع جهانی آب» تهیه شده که دوشنبه آینده، شانزدهم مارس، با شرکت ۱۵ هزار نفر در استانبول گشایش می‌یابد.
چالش‌های کمبود آب
هدف انبوه شرکت‌کنندگان در مجمع استانبول، ایجاد حساسیت بیشتر در افکار عمومی جهان نسبت به پدیده‌ای است که بخشی از امنیت اقتصادی و سیاسی دنیای قرن بیست و یکم میلادی به سرنوشت آن گره خورده است. کافی است اشاره کنیم که بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه به آب سالم و نزدیک، دسترسی ندارند و دو میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر از ساکنان زمین، از شبکه فاضلاب محرومند.
در گزارش سازمان ملل متحد درباره آب، که زیر نظر یونسکو و با مشارکت ۲۶ سازمان عضو ملل متحد تهیه شده، گفته می‌شود که هر سال ۸۰ میلیون نفر بر جمعیت کره خاک افزوده می‌شود و نیاز به آب ۶۴ میلیارد متر مکعب افزایش می یابد.
علاوه بر افزایش جمعیت،عوامل دیگری چون توسعه انفجارآمیز شهرها، گسترش کشاورزی، پیدایش و اوج‌گیری صنعت در سرزمین‌های تازه، افزایش شدید مصرف آب در قدرت‌های نوظهور اقتصادی و دگرگونی‌های ناشی از تغییر آب و هوا، به شدت بر منابع محدود آب شیرین در کره خاک سنگینی می‌کند.
بر پایه داده‌های انتشار یافته در این گزارش، نیاز انسان‌ها به آب آشامیدنی در مجموع چندان زیاد نیست. در عوض نیاز به آب برای کشاورزی، تولید انرژی و توسعه اقتصادی سال به سال بیشتر می‌شود.
در زمینه کشاورزی، تغییر رفتار ملت‌ها در زمینه مصرف مواد غذایی، به گونه‌ای چشمگیر بر منابع آبی کره زمین سنگینی می‌کند. در قدرت‌های نوظهور اقتصادی مانند چین و هند، جمعیت رو به گسترش وابسته به طبقه متوسط مصرف شیر، نان و گوشت خود را به سرعت بالا برده است. مسئله در آنجا است که بر حسب مناطق مختلف، تولید یک کیلو گندم به ۴۰۰ تا دو هزار لیتر آب و تولید یک کیلو گوشت به هزار تا ۲۰ هزار لیتر آب نیاز دارد.
صنعت یکی دیگر از مهم‌ترین مصرف‌کنندگان منابع آبی روی زمین است، از جمله صنایعی مانند نساجی، الکترونیک و ذوب آهن که برای فعالیت خود به منابع عظیم آب نیاز دارند.
دگرگونی‌های ناشی از تغییر آب و هوای زمین نیز به شدت بر موجودی منابع آبی در شماری از مناطق جهان سنگینی می‌کند. استرالیا، چین، کالیفرنیا و مناطق وسیع دیگری در خاورمیانه و آفریقا به دلیل خشکسال با کاهش چشمگیر تولید کشاورزی و زیان‌های عظیم اقتصادی روبه‌رو شده‌اند.
پیوند آب و بهداشت نیز در گزارش سازمان ملل متحد مورد بررسی قرار گرفته، از جمله در کشورهای در حال توسعه که ۸۰ در صد بیماری‌های آنها با آب آلوده ارتباط دارد.
به رغم اهمیت حیاتی آب، منابع مالی نسبتاً ناچیزی به مدیریت و حفاظت آن اختصاص می یابد. نویسندگان گزارش ملل متحد می‌گویند که آب باید در قلب سیاست‌های کشاورزی، بهداشتی، آموزشی و زیر بنایی کشورها جای بگیرد.
با توجه به همه این مسایل، بعید نیست که در آینده‌ای نه چندان دور، آب به عنوان «طلای آبی» قرب و منزلتی بیش از «طلای سیاه» پیدا کند.
مثلث تشنگی
در واقع آب که در گذشته‌ای نه چندان دور نعمتی رایگان و پایان‌ناپذیر به شمار می‌آمد، امروز به کالایی کمیاب و رو به زوال بدل شده و مخاطرات ناشی از کمبود آن در آینده بیشتر هم خواهد شد. بر پایه آمار بین‌المللی، در سال ۲۰۳۰ میلادی، حدود ۲۰ سال دیگر، ۴۷ در صد جمعیت جهان در مناطقی زندگی خواهند کرد که با کم آبی دست به گریبانند.
در رابطه با همین چشم‌انداز، اصطلاحات تازه‌ای به ادبیات روابط بین‌المللی راه یافته از جمله «جنگ آب»، «ژئوپولیتیک آب» و یا «دیپلماسی آب»...
وقوع بحران‌ها و حتی جنگ‌های گوناگون بر سر منابع آبی، بر آینده روابط بین‌المللی سنگینی می‌کند. در آفریقا رود نیل می‌تواند کشمکش‌های خطرناکی را میان کشورهای ساحلی آن به وجود آورد. بحران میان کشورهای آسیای مرکزی بر سر تقسیم آب رودخانه‌های سیر دریا و آمو دریا آشکار است. کنترل سرچشمه‌های دو شط دجله و فرات از سوی ترکیه، کشورهای عراق و سوریه را نگران کرده است. در خاور نزدیک، کنترل و تقسیم منابع آبی در قلب کشمکش اعراب و اسرائیل جای دارد.
ایران ۷۰ میلیون نفری نیز در آنچه «مثلث تشنگی» لقب گرفته جای دارد که سه گوش آن جبل‌الطارق، شاخ آفریقا و پاکستان است.
ایران یکی از قربانیان دائمی پدیده خشکسالی است و میزان بارندگی در آن یک سوم میزان متوسط بارندگی در سطح سیاره زمین است. تازه بخش بزرگی از آب حاصل از باران بر اثر تبخیر یا عوامل دیگر، از میان می‌رود.
با توجه به خالی شدن روستاها و رشد کلان‌‌شهرها، همراه با کمبود سرمایه‌گذاری در منابع آبی، شبکه‌های آبرسانی و تصفیه فاضلاب، شبح کمبود شدید آب بر آینده ایران سنگینی می‌کند و مدیریت آب را در زمره حیاتی‌ترین اولویت‌های اقتصادی و سیاسی این کشور قرار می‌دهد.
این گزارش در رابطه با «مجمع جهانی آب» تهیه شده که دوشنبه آینده، شانزدهم مارس، با شرکت ۱۵ هزار نفر در استانبول گشایش می‌یابد.
چالش‌های کمبود آب
هدف انبوه شرکت‌کنندگان در مجمع استانبول، ایجاد حساسیت بیشتر در افکار عمومی جهان نسبت به پدیده‌ای است که بخشی از امنیت اقتصادی و سیاسی دنیای قرن بیست و یکم میلادی به سرنوشت آن گره خورده است. کافی است اشاره کنیم که بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه به آب سالم و نزدیک، دسترسی ندارند و دو میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر از ساکنان زمین، از شبکه فاضلاب محرومند.
در گزارش سازمان ملل متحد درباره آب، که زیر نظر یونسکو و با مشارکت ۲۶ سازمان عضو ملل متحد تهیه شده، گفته می‌شود که هر سال ۸۰ میلیون نفر بر جمعیت کره خاک افزوده می‌شود و نیاز به آب ۶۴ میلیارد متر مکعب افزایش می یابد.
علاوه بر افزایش جمعیت،عوامل دیگری چون توسعه انفجارآمیز شهرها، گسترش کشاورزی، پیدایش و اوج‌گیری صنعت در سرزمین‌های تازه، افزایش شدید مصرف آب در قدرت‌های نوظهور اقتصادی و دگرگونی‌های ناشی از تغییر آب و هوا، به شدت بر منابع محدود آب شیرین در کره خاک سنگینی می‌کند.
بر پایه داده‌های انتشار یافته در این گزارش، نیاز انسان‌ها به آب آشامیدنی در مجموع چندان زیاد نیست. در عوض نیاز به آب برای کشاورزی، تولید انرژی و توسعه اقتصادی سال به سال بیشتر می‌شود.
در زمینه کشاورزی، تغییر رفتار ملت‌ها در زمینه مصرف مواد غذایی، به گونه‌ای چشمگیر بر منابع آبی کره زمین سنگینی می‌کند. در قدرت‌های نوظهور اقتصادی مانند چین و هند، جمعیت رو به گسترش وابسته به طبقه متوسط مصرف شیر، نان و گوشت خود را به سرعت بالا برده است. مسئله در آنجا است که بر حسب مناطق مختلف، تولید یک کیلو گندم به ۴۰۰ تا دو هزار لیتر آب و تولید یک کیلو گوشت به هزار تا ۲۰ هزار لیتر آب نیاز دارد.
صنعت یکی دیگر از مهم‌ترین مصرف‌کنندگان منابع آبی روی زمین است، از جمله صنایعی مانند نساجی، الکترونیک و ذوب آهن که برای فعالیت خود به منابع عظیم آب نیاز دارند.
دگرگونی‌های ناشی از تغییر آب و هوای زمین نیز به شدت بر موجودی منابع آبی در شماری از مناطق جهان سنگینی می‌کند. استرالیا، چین، کالیفرنیا و مناطق وسیع دیگری در خاورمیانه و آفریقا به دلیل خشکسال با کاهش چشمگیر تولید کشاورزی و زیان‌های عظیم اقتصادی روبه‌رو شده‌اند.
پیوند آب و بهداشت نیز در گزارش سازمان ملل متحد مورد بررسی قرار گرفته، از جمله در کشورهای در حال توسعه که ۸۰ در صد بیماری‌های آنها با آب آلوده ارتباط دارد.
به رغم اهمیت حیاتی آب، منابع مالی نسبتاً ناچیزی به مدیریت و حفاظت آن اختصاص می یابد. نویسندگان گزارش ملل متحد می‌گویند که آب باید در قلب سیاست‌های کشاورزی، بهداشتی، آموزشی و زیر بنایی کشورها جای بگیرد.
با توجه به همه این مسایل، بعید نیست که در آینده‌ای نه چندان دور، آب به عنوان «طلای آبی» قرب و منزلتی بیش از «طلای سیاه» پیدا کند.
مثلث تشنگی
در واقع آب که در گذشته‌ای نه چندان دور نعمتی رایگان و پایان‌ناپذیر به شمار می‌آمد، امروز به کالایی کمیاب و رو به زوال بدل شده و مخاطرات ناشی از کمبود آن در آینده بیشتر هم خواهد شد. بر پایه آمار بین‌المللی، در سال ۲۰۳۰ میلادی، حدود ۲۰ سال دیگر، ۴۷ در صد جمعیت جهان در مناطقی زندگی خواهند کرد که با کم آبی دست به گریبانند.
در رابطه با همین چشم‌انداز، اصطلاحات تازه‌ای به ادبیات روابط بین‌المللی راه یافته از جمله «جنگ آب»، «ژئوپولیتیک آب» و یا «دیپلماسی آب»...
وقوع بحران‌ها و حتی جنگ‌های گوناگون بر سر منابع آبی، بر آینده روابط بین‌المللی سنگینی می‌کند. در آفریقا رود نیل می‌تواند کشمکش‌های خطرناکی را میان کشورهای ساحلی آن به وجود آورد. بحران میان کشورهای آسیای مرکزی بر سر تقسیم آب رودخانه‌های سیر دریا و آمو دریا آشکار است. کنترل سرچشمه‌های دو شط دجله و فرات از سوی ترکیه، کشورهای عراق و سوریه را نگران کرده است. در خاور نزدیک، کنترل و تقسیم منابع آبی در قلب کشمکش اعراب و اسرائیل جای دارد.
ایران ۷۰ میلیون نفری نیز در آنچه «مثلث تشنگی» لقب گرفته جای دارد که سه گوش آن جبل‌الطارق، شاخ آفریقا و پاکستان است.
ایران یکی از قربانیان دائمی پدیده خشکسالی است و میزان بارندگی در آن یک سوم میزان متوسط بارندگی در سطح سیاره زمین است. تازه بخش بزرگی از آب حاصل از باران بر اثر تبخیر یا عوامل دیگر، از میان می‌رود.
با توجه به خالی شدن روستاها و رشد کلان‌‌شهرها، همراه با کمبود سرمایه‌گذاری در منابع آبی، شبکه‌های آبرسانی و تصفیه فاضلاب، شبح کمبود شدید آب بر آینده ایران سنگینی می‌کند و مدیریت آب را در زمره حیاتی‌ترین اولویت‌های اقتصادی و سیاسی این کشور قرار می‌دهد.
