فریدون خاوند ، استاد اقتصاد در پاریس با رادیو فردا در مورد پنجاهمين سالروز به وجود آمدن «اوپک» گفتگو کرده است. بعد از پيروزی «اوپک» ديگر توليد کنندگان مواد اوليه در جهان سوم سعی کردند سازمان های مشابهی را به وجود بيآورند برای بالا بردن قيمت کالا هايی مثل قهوه، مس، برنج و غيره...، ولی موفق به انجام کار مهمی نشدند.
امروز سه شنبه، بيست و سوم شهريور، پنجاهمين سالروز به وجود آمدن «اوپک»، سازمان کشور های صادر کننده نفت است. اوپک با چه هدف و در چه شرايطی به وجود آمد؟
درست پنجاه سال پيش، چهاردهم سپتامبر ۱۹۶۰، پنج کشور صادر کننده نفت (ايران، عراق، عربستان سعودی، کويت و ونزوئلا) اوپک را در بغداد پايه گذاری کردند. اين کشور ها، در آن تاريخ، سهم بسيار کمی از در آمد های حاصل از صدور نفت نصيبشان ميشد و از موضع ضعف، به سطح بسيار نازل بهای نفت تن ميدادند. هدف اين پنج کشور اين بود که از راه همکاری و تفاهم بر بازار نفت تاثير بگذارند و سهم خودشان را، به زيان شرکت های نفتی و کشور های مصرف کننده بالا ببرند.
نکته جالب اين که پنجاه سال پيش، پايه گذاری سازمان «اوپک» هيج سر و صدايی به پا نکرد، کسی اين رويداد را جدی نگرفت و سال های سال «اوپک» کار مهمی انجام نداد.
سيزده سال بعد، در اکتبر ۱۹۷۳ و در جريان جنگ يوم کيپور بين اعراب و اسراييل بود که «اوپک» سازمانی بلند آوازه شد، وقتی تصميم گرفت صدور نفت به کشور های حامی اسراييل را تحريم کند. بعد از اين قدرتنمايی سازمان «اوپک»، بهای نفت طی مدتی کوتاه چهار برابر شد که از آن در تاريخ معاصر به عنوان «شوک» يا «تکانه» نفتی ياد ميشود. اوپک در حال حاضر سازمانی هست مرکب از دوازده کشور که هفتاد و هفت در صد ذخاير جهانی نفت را در اختيار دارد.
با توجه به بازار عرضه و تقاضا، «اوپک» چه تاثيری بر روابط بين کشور های توليد کننده نفت و کشور های غربی، که بزرگ ترين بازار مصرفی نفت را داشتند، گذاشت؟
پيروزی «اوپک» در ۱۹۷۳ اولين موفقيت بزرگ کشور های جهان سوم بود در برابر قدرت های بزرگ صنعتی و اين به خودی رويداد بزرگی بود در آن زمان در روابط شمال و جنوب.
بعد از اين رويداد، قدرت های صنعتی سعی کردند وحدت خودشان را تقويت بکنند از راه ايجاد «گروه پنج» که بعدا تبديل شد به «گروه هفت» و همين ها «سازمان بين المللی انرژی» را به وجود آوردند که در واقع نوعی «ضد اوپک» بود. بعد از پيروزی «اوپک» ديگر توليد کنندگان مواد اوليه در جهان سوم سعی کردند سازمان های مشابهی را به وجود بيآورند برای بالا بردن قيمت کالا هايی مثل قهوه، مس، برنج و غيره...، ولی موفق به انجام کار مهمی نشدند.
در يک نگاه کوتاه به کارنامه پنجاه ساله «اوپک»، ارزيابی شما چيست؟
«اوپک» طی يک دوران نسبتا طولانی توانست به عنوان يک تشکل تاثير گذار بر بازار جهانی نفت باقی بماند و حتی به نوعی پختگی برسد در مديريت قيمت ها بدون تن سپردن به افراط گرايی. از آغاز سال ۲۰۱۰ تا امروز، ميانگين بهای سبد دوازده کشور «اوپک» حدود ۷۵ دلار بوده که به گفته سخنگويان سازمان در واقع قيمت ايده آل نفت هست برای کشور های عضو. البته اين سطح قيمت، پيش از اين که ناشی از قدرت «اوپک» باشد، پيآمد افزايش مصرف نفت هست به خصوص از سوی قدرت های نوظهوری مثل چين يا هند.
امروز سه شنبه، بيست و سوم شهريور، پنجاهمين سالروز به وجود آمدن «اوپک»، سازمان کشور های صادر کننده نفت است. اوپک با چه هدف و در چه شرايطی به وجود آمد؟
درست پنجاه سال پيش، چهاردهم سپتامبر ۱۹۶۰، پنج کشور صادر کننده نفت (ايران، عراق، عربستان سعودی، کويت و ونزوئلا) اوپک را در بغداد پايه گذاری کردند. اين کشور ها، در آن تاريخ، سهم بسيار کمی از در آمد های حاصل از صدور نفت نصيبشان ميشد و از موضع ضعف، به سطح بسيار نازل بهای نفت تن ميدادند. هدف اين پنج کشور اين بود که از راه همکاری و تفاهم بر بازار نفت تاثير بگذارند و سهم خودشان را، به زيان شرکت های نفتی و کشور های مصرف کننده بالا ببرند.
نکته جالب اين که پنجاه سال پيش، پايه گذاری سازمان «اوپک» هيج سر و صدايی به پا نکرد، کسی اين رويداد را جدی نگرفت و سال های سال «اوپک» کار مهمی انجام نداد.
سيزده سال بعد، در اکتبر ۱۹۷۳ و در جريان جنگ يوم کيپور بين اعراب و اسراييل بود که «اوپک» سازمانی بلند آوازه شد، وقتی تصميم گرفت صدور نفت به کشور های حامی اسراييل را تحريم کند. بعد از اين قدرتنمايی سازمان «اوپک»، بهای نفت طی مدتی کوتاه چهار برابر شد که از آن در تاريخ معاصر به عنوان «شوک» يا «تکانه» نفتی ياد ميشود. اوپک در حال حاضر سازمانی هست مرکب از دوازده کشور که هفتاد و هفت در صد ذخاير جهانی نفت را در اختيار دارد.
با توجه به بازار عرضه و تقاضا، «اوپک» چه تاثيری بر روابط بين کشور های توليد کننده نفت و کشور های غربی، که بزرگ ترين بازار مصرفی نفت را داشتند، گذاشت؟
پيروزی «اوپک» در ۱۹۷۳ اولين موفقيت بزرگ کشور های جهان سوم بود در برابر قدرت های بزرگ صنعتی و اين به خودی رويداد بزرگی بود در آن زمان در روابط شمال و جنوب.
بعد از اين رويداد، قدرت های صنعتی سعی کردند وحدت خودشان را تقويت بکنند از راه ايجاد «گروه پنج» که بعدا تبديل شد به «گروه هفت» و همين ها «سازمان بين المللی انرژی» را به وجود آوردند که در واقع نوعی «ضد اوپک» بود. بعد از پيروزی «اوپک» ديگر توليد کنندگان مواد اوليه در جهان سوم سعی کردند سازمان های مشابهی را به وجود بيآورند برای بالا بردن قيمت کالا هايی مثل قهوه، مس، برنج و غيره...، ولی موفق به انجام کار مهمی نشدند.
در يک نگاه کوتاه به کارنامه پنجاه ساله «اوپک»، ارزيابی شما چيست؟
«اوپک» طی يک دوران نسبتا طولانی توانست به عنوان يک تشکل تاثير گذار بر بازار جهانی نفت باقی بماند و حتی به نوعی پختگی برسد در مديريت قيمت ها بدون تن سپردن به افراط گرايی. از آغاز سال ۲۰۱۰ تا امروز، ميانگين بهای سبد دوازده کشور «اوپک» حدود ۷۵ دلار بوده که به گفته سخنگويان سازمان در واقع قيمت ايده آل نفت هست برای کشور های عضو. البته اين سطح قيمت، پيش از اين که ناشی از قدرت «اوپک» باشد، پيآمد افزايش مصرف نفت هست به خصوص از سوی قدرت های نوظهوری مثل چين يا هند.
