به تازگی «موسسه بین‌المللی مطالعات صلح استکهلم» موسوم به «سیپری» با انتشار کتاب سال ۲۰۱۸ خود که ارزیابی وضعیت جاری تسلیحات، خلع سلاح و امنیت بین‌الملل را دربرمی‌گیرد، آورده است: «همه کشورهای دارنده سلاح هسته‌ای در حال ساخت سامانه‌های جدید هسته‌ای اند و سامانه‌های فعلی شان را روزآمد می‌کنند و این در حالی است که با کاهش شمار پرسنل برای عملیات صلح‌بانی در سطح جهان، تقاضا برای این گونه افراد رو به افزایش است.»
بر پایه گزارش سیپری، در آغاز سال ۲۰۱۸ میلادی ۹ کشور دارنده سلاح‌های هسته‌ای (آمریکا، روسیه، بریتانیا، فرانسه، چین، هند، پاکستان، اسرائیل و کره شمالی) ۱۴۴۶۵ سلاح هسته‌ای در اختیار داشتند که در مقایسه با سال قبل کاهش داشت. شمار سلاح‌های هسته‌ای این کشورها در سال ۲۰۱۷ برابر با ۱۴۹۳۵ فقره بود.
اُفت شمار سلاح‌های هسته‌ای در سال جاری میلادی عمدتاً ناشی از آمریکا و روسیه بود که در اجرای "پیمان استارت نو"یا "پیمان کاهش تسلیحات هسته‌ای دوجانبه میان آمریکا و روسیه" رخ نمود. این پیمان در آوریل ۲۰۱۰ در پراگ، پایتخت جمهوری چک، میان باراک اوباما و همتای روسی او، دیمیتری مدودیف، به امضا رسید.
دو کشور آمریکا و روسیه کماکان ۹۲ درصد جنگ‌افزارهای هسته‌ای جهان را در اختیار دارند.
نوسازی و گسترش سلاح‌های هسته‌ای
به رغم این کاهش محدود، دو کشور یاد شده برنامه‌های درازمدتی را برای جایگزینی و نوسازیکلاهک‌های هسته‌ای، موشک‌ها و سامانه‌های هدایت آنها به وسیله هواپیما، و تاسیسات تولید سلاح‌های هسته‌ای طراحی کرده‌اند.
آخرین گزارش «بازبینی وضعیت هسته‌ای» (Nuclear Posture Review) آمریکا که در فوریه ۲۰۱۸ انتشار یافت، بر نوسازی و روزآمد کردن و همچنین توسعه سلاح‌های هسته‌ای صحه گذاشته است.
این سند همچنین بر توسعه گزینه‌های هسته‌ای برای بازدارندگی و در صورت نیاز غلبه بر حملات استراتژیک هسته‌ای و غیر هسته‌ای تاکید کرده است.
بررسی کلی متن این سند نشان می‌دهد که اولویت چالش ها و تهدیدهای هسته‌ای برای آمریکا به ترتیب از جانب چهار کشور روسیه، چین، کره شمالی و ایران است. در این سند ۱۴۷ بار از روسیه و ۵۵ بار به چین اشاره شده است. کره شمالی ۴۹ مرتبه مورد خطاب قرار گرفته و پس از آن نام ایران ۳۹ بار تکرار شده است.
به گفته یان الیاسون، رئیس هیئت مدیره سیپری (وزیر خارجه پیشین سوئد و معاون پیشین دبیرکل سازمان ملل متحد): «تمرکز تازه بر اهمیتِ استراتژیکِ بازدارندگی سلاح‌های هسته‌ای و ظرفیت آنها بسیار نگران‌کننده است. جهان به پایبندی شفاف کشورهای دارنده جنگ‌افزارهای هسته‌ای نیاز دارد که از یک فرایند موثر و قانونمند برای خلع سلاح پیروی کنند.»
گزارش سیپری می‌گوید که تسلیحات هسته‌ای دیگر کشورها در مقایسه با آمریکا و روسیه به مراتب کمتر است ولی همه آنها یا در حال توسعه سامانه‌های هسته‌ای خود هستند و یا برنامه‌ای برای این کار دارند.
در این راستا، دو کشور هند و پاکستان ضمن تقویت زرادخانه‌های هسته‌ای شان جمیع مساعی خود را به کار گرفته اند تا سامانه‌های هدایت تسلیحات هواپایه و زمین‌پایه و دریاپایه خود را توسعه دهند. چین همبه روزآمد کردن و نوسازی سامانه‌های هدایت سلاح‌های هسته‌ای خود همت گماشته است و به‌تدریج زرادخانه خود را تقویت می‌کند.
پژوهشگران سیپری می‌گویند که کره شمالی در سال ۲۰۱۷ از نظر فنی در توسعه سلاح‌های هسته‌ای خود پیشرفت داشته و به ادعای پیونگ یانگ، کشور مذکوردر سپتامبر همین سال یکسلاح گرما هسته‌ای (بمب هیدروژنی) را آزمایش کرده است. علاوه بر این، کره شمالی به طور غیرمنتظره‌ای با پرتاب دو موشک بالیستیک دوربرد توان خود را به نمایش گذاشت.
«به رغم تمایل آشکار اکثر کشورهای جهان به خلع سلاح هسته‌ای همان گونه که در «پیمان ممنوعیت سلاح‌های هسته‌ای» رخ نمود، برنامه‌های جاری نوسازی سلاح‌های هسته‌ای در کشورهای دارنده این جنگ‌افزار حاکی از آن است که خلع سلاح هسته‌ای هدفی دور از دسترس است.»
قدرت‌های بزرگ هسته‌ای این پیمان را که شکل نمادین دارد تحریم کرده‌اند.
کشور های دارنده سلاح هسته ای، ژانویه ۲۰۱۸
| کشور | کلاهکهای آماده به کار | کلاهکهای انبارشده | مجموع ۲۰۱۸ | مجموع ۲۰۱۷ |
|---|---|---|---|---|
| آمریکا | ۱۷۵۰ | ۴۷۰۰ | ۶۴۵۰ | ۶۸۰۰ |
| روسیه | ۱۶۰۰ | ۵۲۵۰ | ۶۸۵۰ | ۷۰۰۰ |
| بریتانیا | ۱۲۰ | ۹۵ | ۲۱۵ | ۲۱۵ |
| فرانسه | ۲۸۰ | ۲۰ | ۳۰۰ | ۳۰۰ |
| چین | - | ۲۸۰ | ۲۸۰ | ۲۷۰ |
| هند | - | ۱۳۰ - ۱۴۰ | ۱۳۰ - ۱۴۰ | ۱۲۰ - ۱۳۰ |
| پاکستان | - | ۱۴۰ - ۱۵۰ | ۱۴۰ - ۱۵۰ | ۱۳۰ - ۱۴۰ |
| اسرائیل | - | ۸۰ | ۸۰ | ۸۰ |
| کره‌شمالی | - | - | ۱۰ - ۲۰ | ۱۰ - ۲۰ |
| مجموع | ۳۷۵۰ | ۱۰۷۱۵ | ۱۴۴۶۵ | ۱۴۹۳۰ |
شمار کلاهک‌ها تخمینی است. اطمینانی به شمار کلاهکهای کره شمالی نیست و از این رو در مجموع منظور نشده است.
اُفت شمار صلح‌بانان، کاهش بودجه
به گزارش سیپری، در سال ۲۰۱۷ میلادی ۶۳ عملیات صلح‌بانی چندملیتی در سطح جهان وجود داشت: ۲۵ عملیات در آفریقا، ۱۸ عملیات در اروپا، ۹ عملیات در خاورمیانه، شش عملیات در آسیا و اقیانوسیه، و پنج عملیات در قاره آمریکا.
شمار پرسنل به کار گرفته شده برای اجرای این عملیات درعرض سال ۲۰۱۷ با کاهش ۴.۵ درصد از ۱۵۲۸۲۲ نفر به ۱۴۵۹۱۱ نفر رسید. نزدیک به سه‌چهارم کل افراد صلح‌بان در آفریقا به خدمت گمارده شدند. در حالی که شمار صلح‌بانان سازمان ملل در سال ۲۰۱۷ کاهش داشت (۷.۶ درصد)، تعداد صلح‌بانان غیر سازمان ملل در این سال با رشد ۲.۳ درصد به ۴۵۵۵۷ نفر رسید.
گرچه سازمان ملل مهم‌ترین سازمان برای عملیات صلح‌بانی در سطح جهان است، در سال‌های اخیر برخی از کشورهای آفریقایی نقش بیشتری را درعملیات صلح‌بانی و امنیتی به عهده گرفته‌اند، از جمله تشکیل "گروه پنج ساحل" متشکل از بورکینافاسو، مالی، موریتانی، نیجر و چاد موسوم به «جی ۵ ساحل» برای مقابله با تروریسم در منطقه ساحل آفریقا.
گزارش سیپری با اشاره به اهمیت بالای عملیات صلح‌بانی سازمان ملل می‌گوید، دو رخداد عملیات یاد شده را در س ۲۰۱۷ تحت‌الشعاع قرار داد: بالا گرفتن عدم امنیت فردی صلح‌بانان و کاهش چشگمیر کمک‌های مالی دولت آمریکا به سازمان ملل برای عملیات صلح‌بانی.
کاهش بودجه عملیات صلح‌بانی، سازمان ملل را واداشت که شمار صلح‌بانان را کاهش دهد و به بازبینی استراتژی خود برای اجرای بسیاری از عملیات بنشیند.
در این ارتباط، مدیر مطالعات عملیات صلح‌بانی در سیپری می‌گوید: «برخی از کشورهای یاری دهنده به بودجه عملیات صلح‌بانی امید داشتند که کاهش بودجه در عمل به نیرو گرفتن اصلاحات در عملیات صلح‌بانی بینجامد، ولی تاثیر عملی کاهشِ بودجه برخی از عملیات می‌تواند صلح‌بانان را بیش از پیش به خطر اندازد و آسیب‌پذیری مردم را افزایش دهد.»
منبع: سیپری، کتاب سال ۲۰۱۸
