دو روز پس از پايان مذاکرات اخير هسته ای در ژنو، در روز بيست و نهم تير، کاندوليزا رايس، وزير امور خارجه آمريکا، اعلام کرد: « ايران دو هفته وقت دارد تا جواب قاطعی به بسته پيشنهادی بدهد. در غير اين صورت، تحريم های بيشتری عليه ايران اعمال خواهد شد.»
اما اکنون که به پايان اين ضرب الاجل نزديک می شويم ، بر خی از رسانه ها گزارش می دهند که به نظر می رسد دولت آمريکا در موضع خود تغيير عقيده داده است.
شان مک کورمک، سخنگوی وزارت امور خارجه آمريکا، روز پنجشنبه دهم مرداد، گفت: «به پايان ضرب الاجل نزديک می شويم، اما من روز شماری نمی کنم.»
اما روز جمعه يازدهم مرداد، گونزالو گاله گوس، يکی ديگر از سخنگويان وزرات امور خارجه آمريکا، به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما قبل از دو شنبه منتظر جواب ايران هستيم».
در اين ارتباط،، مارک فيتز پاتريک، پژوهشگر ارشد موسسه بين المللی مطالعات استراتژيک لندن در گفت و گو با راديو فردا نقطه نظرات خود را مطرح کرده است.
رادیو فردا: آيا آمريکا ضرب الاجل را برداشته يا تمديد کرده است؟ آنگونه که منوچهر متکی، وزير امور خارجه ايران می گويد که اصلاً ضرب الاجلی در کار نبوده است.
مارک فیتزپاتریک
مارک فيتز پاتريک: درايالات متحده آمريکا و ساير کشورها، نگرانی عميقی درباره برنامه غنی سازی ايران وجود دارد.
ايران بطور مداوم برنامه غنی سازی خود را چه با افزايش تعداد سانتريفوژها و چه با ارتقاء کارايی آبشارهای سانتريفوژ گسترش می دهد.
در گذشته، شورای امنيت سازمان ملل متحد، ضرب الاجل های گوناگونی را در چهارچوب قطعنامه های صادر شده عليه ايران تعيين کرد و از اين کشور خواست برنامه غنی سازی را متوقف کند. اما ايران اين ضرب الاجل ها را ناديده گرفت.
در گفت وگوهای هفته های اخير در ژنو، آمريکا و ديگر کشورهای گروه پنج به علاوه يک از اين که ايران، به درخواست و توصيه آنها درمورد توقف در مقابل توقف، يعنی افزايش ندادن تعداد سانتريفوژها در برابر افزايش ندادن تحريم ها، توجه نکرد، شگفت زده شدند.
در گذشته، نشانه هایی وجود داشت که ايران، با پيشنهاد توقف در برابر توقف موافقت خواهد کرد، تا گفت وگوهای هسته ای ادامه پيدا کند. اما وقتی اين کار، عملی نشد، آمريکا شگفت زده شد، به ويژه بعد از اين که ايالات متحده سياست خود را در قبال گفت وگوهای هسته ای تغيير داد و معاون وزير امور خارجه خود را به اين گفت وگوها اعزام کرد.
در پايان مذاکرات هسته ای ژنو، يک ضرب الاجل دو هفته ای تعيين شد، تا ايران نظر خود را درمورد توقف غنی سازی اعلام کند. البته اين ضرب الاجل، به اين معنی نيست که در پايان آن، شورای امنيت قطعنامه ديگری عليه ايران صادر خواهد کرد، اما در پايان دو هفته، اعضاء شورای امنيت، به احتمال قوی درباره قطعنامه ديگری به مذاکره خواهند نشست.
بنا براين از اين ديدگاه، ضرب الاجلی وجود دارد و اگر ايران چند روز بعد از ضرب الاجل، موافقت کند که ميزان غنی سازی را افزايش ندهد، به نظر نمی رسد که تحريم های فوری عليه ايران برقرار شود.
بعد از مذاکرات ژنو، شاهد اظهارات گوناگون و گاهی متناقض از سوی ايران هستيم. برای نمونه، آيت الله علی خامنه ای تعليق غنی سازی را رد کرد. محمود احمدی نژاد هم به تازگی گفته است که ايران غنی سازی را قطع نمی کند. در مقابل، وزير امور خارجه ايران انعطاف نشان داده و از ادامه گفت وگوهای سازنده با کشورهای پنج به علاوه يک صحبت کرده است. ارزيابی شما از اين پيام های دوگانه چيست؟
مارک فیتزپاتریک
به نظر من، پيام های گوناگون ايران به کشورهای پنج به علاوه يک، نشانگر تنوع بحث های داخل ايران در باره موضوع هسته ای است.
بسياری از ايرانی ها می دانند که کشور آنها از بابت تحريم های اعمال شده، به خاطر موضع سرسختانه مقام های جمهوری اسلامی، هزينه زيادی را متحمل می شوند.
دولت پيشين ايران تمايل داشت با تعديل روش خود با کشورهای غربی وارد مذاکره شود و برنامه غنی سازی ايران را تعليق کند و به خاطر همين به مدت دوسال و نيم هيچگونه تحريمی عليه ايران اعمال نشد.
به باور من، در حال حاضر، شماری از مقام های ايرانی خواستار اين هستند که ايران را از تحريم های بيشتر، که اثرات منفی اقتصادی به همراه خواهد داشت، دور نگه دارند. در مقابل، برخی از مقام های ايرانی حاضر به مصالحه نيستند که بدون اين کار، گفت وگوها هم ادامه پيدا نخواهد کرد .
با اين اوصاف، مسئله هسته ای ايران به چه سمت و سويی خواهد رفت؟ پيش بينی شما در اين مورد چيست؟
به نظر من، اين بن بست ادامه پيدا می کند، چرا که رهبران ايران قادر به گرفتن تصميمی که به يک اقدام قاطع منجر شود، نيستند. يعنی تصميمی که به مصالحه بينجامد و در پايان گفت و گوها ثمره بدهد.
به عقيده من، رهبران ايران فکر می کنند اگر شش ماه صبر کنند، در آن موقع، ریيس جمهوری جديد آمريکا با آنها کنار خواهد آمد.
اين اشتباه است، زيرا که ریيس جمهوری آينده آمريکا با مسئله پيچيده تری روبرو خواهد بود و زيرپا گذاشتن قطعنامه های شورای امنيت از طرف ايران، برای شش ماه ديگر، هيچ کمکی به مسئله هسته ای تهران نخواهد کرد. به عبارت ديگر، در شش ماه آينده، شرايط برای مصالحه سخت تر خواهد شد.
در حال حاضر، دولت جرج بوش تمايل زيادی برای گفت وگو با ايران و تغيير موضع اين کشور دارد. در گذشته، اين دولت اصرار داشت که با ايران گفت وگو نکند و در حال حاضر، شرايط برای ايران کاملا" مناسب است که راهی را برای کنار آمدن با دولت بوش پيدا کند.
اگر اين کار عملی شود، کار دولت آينده آمريکا ساده تر خواهد شد. در غير اين صورت، اگر باراک اوباما ریيس جمهور شود و بخواهد با ايران کنار بيايد، با مخالفت شديد جمهوری خواهان مواجه خواهد شد. بنا براين بهتر است رهبران ايران اکنون اقدام کنند و مسئله هسته ای را به نحوی حل کنند.
